339
rễ cây thuốc. Nhờ ñó họ làm cho mắt công chúa sáng lại và ñược vua cho trị vì
nửa nước
1
.
Truyện của người Xi-xin (Sicile) hơi khác một ít: Một hoàng tử ñi săn rơi
xuống một hố sâu trong ñó có một con sư tử và một con rắn. Một người ñốt than
ñi qua. Hoàng tử kêu cứu, hứa sẽ chia cho một phần ba tài sản. Người kia tìm
cách ñưa cả lên bờ. Sư tử biếu anh chàng một miếng thịt nai ngon ñể trả ơn. Con
rắn biếu một viên ñá quý. Nhưng khi người ñốt than ñến hoàng cung nhắc lại lời
hứa với hoàng tử thì bị ñuổi. Nhờ vua cha bắt gặp biết chuyện nên vua bắt hoàng
tử phải giữ lời hứa.
Ở truyện của người Ý (Italia) thì người rơi vào hố không phải là hoàng tử mà
là một ông chúa. Ở ñây cũng có một con sư tử, một con rắn và cũng gặp một
người ñốt than. Chúa hứa thưởng cho ân nhân 500 ñồng (ta-lăng). Nhưng khi
anh ñốt than tới Vơ-ni-dơ ñể lĩnh thưởng thì bị ông chúa vu cho là ñiên, sai bắt
bỏ ngục. Anh trốn thoát, và cũng gần như truyện Trung-quốc, ñến tòa trình bày
với quan tòa rồi lấy hòn ñá quý của rắn cho làm chứng, lại dẫn quan ñến chỗ ở
của sư tử và rắn ñể thấy ñược lòng biết ơn của hai con vật. Quan tòa buộc ông
chúa phải trả tiền cho anh như ñã hứa và còn phải bồi thường thiệt hại cho anh.
Người châu Phi
2
cũng có truyện tương tự: Một người kéo ra khỏi hố một con
chuột, một con rắn và một người ñàn bà. Để trả ơn, chuột ñào hang vào cung vua
lấy ñồ quý ra biếu ân nhân. Người ñàn bà trái lại, tố cáo ân nhân ăn trộm ñồ quý
nên vua bắt người kia hạ ngục. Rắn nghe tin, làm cho người con vua phải ñau rồi
bày cho ân nhân phương pháp cứu chữa. Nhờ ñó anh ñược tha bổng.
Các dân tộc Ấn-ñộ (Pendjab), Brơ-tông (Breton), An-ba-ni (Albanie), Hy-lạp
(Grèce), Nga, người Mác-din (Mesopotamie), các dân tộc nói tiếng Ả-rập, người
Ca-ri-en (Cariels) (Miến-ñiện) ñều có truyện gần giống với truyện Bạc hơn cầm
thú của ta. Đại thể nhân vật chính của truyện làm chủ một chiếc nhẫn thần (hay
một viên ngọc). Nhẫn này sau nhiều phen thăng trầm bị một nhân vật phản diện
cướp ñi. Nhưng nhờ có ba con vật mà nhân vật chính từng cứu giúp, nên lấy lại
ñược. Tất cả các truyện ñều có hình ảnh con chuột, trong ñêm tối thò ñuôi ngoáy
vào mũi kẻ thù của ân nhân làm hắn hắt hơi, chiếc nhẫn hắn giấu trong mồm
văng ra nhờ ñó lấy lại ñược
3
.
Người Triều-tiên có truyện Ông lão lái ñò cũng cùng một mô-típ nhưng cách
cấu trúc hơi khác:
1
Theo Pháp Á tạp chí và Truyện dân gian Lào.
2
Ở Côte des esclaces.
3
Theo Cô-xanh (Cosquin). Nghiên cứu văn học dân gian (tìm hiểu sự thiên di của các truyện
cổ dân gian và ñiểm xuất phát).
