Tương tự như thế, ta không thể hiểu nổi thực chất của chủ nghĩa Mác
nếu không đọc “Tư bản” và những tài liệu gốc liên can tới tác giả.
Đọc có hệ thống còn là đọc theo lịch sử phát triển của vấn đề. Bất cứ vấn
đề nào cũng có nguồn gốc phát sinh, quá trình phát triển trong đó nó liên
quan đến nhiều vấn đề khác và bản thân nó cũng qua một quá trình đấu
tranh phức tạp của mâu thuẫn nội tại, để đi đến hình thái ta thấy ngày nay.
Ta không thể chỉ bằng lòng với cách học thuộc các công thức, quy luật,
nguyên lý nêu trong tài liệu, mà phải tìm hiểu thêm về nguôn gốc của
những điều này, hiểu con đường mà loài người đã trải qua để đi tới những
tri thức đó. Ta hiểu thêm là tất cả văn hóa của loài người, tất cả tri thức hiện
nay là một đáp số đạt được qua nhiều khó khăn của những vấn đề liên quan
tới đời sống vật chất và tinh thần của con người.
Muốn nắm chắc tiến hoá luận, hiểu biết được học thuyết tổng hợp về tiến
hoá hiện nay, phải tìm hiểu theo thư tự, cố định luận của Cuviê, biến hình
luận của Lamác, đột biến luận của Đơvriét và tiến hoá luận của Đácuyn.
Khi đọc dồn nhiều tờ báo một lúc, tốt nhất là không phải tìm tờ mới nhất
để đọc mà đọc từ tờ cũ nhất, rồi lần lượt đọc các tờ khác theo thứ tự thời
gian. Như vậy, đối với mọi việc nêu trong báo, ta đều có thể theo dõi được
sự tiến triển của nó.
Đọc có hệ thống còn la xem xét mỗi sự vật, mỗi hiện tượng trong mối
tương quan với xung quanh nó, xem xét các khía cạnh của sự vật cũng như
các mặt của hiện tượng.
Theo Lênin, muốn hiểu thấu đáo một vấn đề phải nghiên cứu nó thật
nhiều lần bàn luận thanh cãi về nó xem xét nó trên nhiều mặt.
Muốn hiểu biết kỹ càng về một loại cây nào đó, tất nhiên phải có kiến
thức về hình thái học, phân loại học, sinh học và sinh thái học… của cây,
không những của cây vùng này mà còn của vùng khác, không những cây ở
thàng này, năm này, mà còn ở tháng khác, năm khác.
Tóm lại, ta phải biết cấu trúc và chức năng của cây trong không gian và
thời gian.
Học có hệ thống còn là kho học một nghành khoa học phải biết cả các
ngành có liên quan. Không thể học nguyên sinh học mà thiếu khái niệm cơ
