lãnh số tiền chết đói là 10 si-linh một tháng, năm 1921 chính quyền đặt ra
thứ thuế chó: một con chó mỗi năm đóng một bảng ( nghĩa là bằng hai
tháng tiền lương của họ ), hai con chó, mỗi năm phải đóng 2 bảng 10 si-
linh: bốn con chó, mỗi năm đóng 7 bảng; năm con chó, mười bảng…cứ
như vậy mà lũy tiến. Nghĩa là một người Bondel làm quần quật suốt năm
không đủ đóng thuế cho con chó! Thực là khắp cổ kim đông tây, không có
một chính sách nào tàn nhẫn bằng (4)
Vô làm cu li trong các mỏ vàng, mỏ kim cương, dân bản xứ còn tủi nhục
hơn nữa, hơn bọn phu đồn điền cao su của ta thời Pháp thuộc. Họ phải ký
giao kèo làm 12 hoặc 14 tháng, nếu chưa hết hạn mà trốn đi thì bị tội rất
nặng. Họ phải từ biệt vợ con mà một mình vô sống trong trại dưới sự giám
thị của một tên cặp rằn da trắng tàn nhẫn. Vô trại rồi thì cũng như vô khám,
hoàn toàn tách biệt với thế giới, muốn ra ngoài phải có giấy phép của giám
đốc sở mỏ. Họ phải nằm trên nệm rơm trải trên nền xi măng. Họ được nuôi
nấng và mỗi tháng lãnh hai bảng, nhưng tiền xe từ quê hương họ lại mỏ,
tiền giầy, mền, người ta bắt họ chịu, trừ lần vào tiền lương của họ và đa số
mãn giao kèo, không để dành một đồng nào dành cho vợ con. Tại nhiều mỏ
người ta nghi ngờ phu mỏ nuốt vàng hoặc kim cương, nên bắt họ phải uống
thuốc xổ trước khi ra ngoài phố nửa ngày hay một ngày. Dĩ nhiên họ còn bị
lục soát tỉ mỉ rồi mới được rời trại.
Chính sách dã man tàn khốc đó, làm cho Nam Phi thành một nhà khám
mênh mông nhốt hơn 12 triệu dân da đen thành cái xứ của tù đày, phạm
pháp và sợ hãi. Từ da trắng tới da đen mọi người đều ngày đêm lo lắng hồi
hộp. Người da đen thì lo không có đủ tiền đóng thuế, lo thất nghiệp, lo bị
nhốt khám, bị bắt buộc di cư qua một miền khác; còn người da trắng thì lo
bị bọn da đen hành hung, ám sát. Đói quá, bị áp bức quá, bộ lạc và gia đình
tan rã, người ta có lúc phẫn uất lên, nổi điên lên còn nghĩ gì tới sinh mạng
của mình và của người. Cho nên rất nhiều người da trắng vừa sẩm tối là
đóng cửa cài then, không dám ra khỏi nhà. Họ sợ cho hiện tại không bằng
sợ cho tương lai, họ là thiểu số, một ngày kia tất cả ngươi da đen biết đoàn
kết với nhau nổi dậy đuổi họ, tàn sát họ thì họ chống cự thế nào? Bọn
