thấy xót xa về đời mình hay đời vợ mình. Nhưng tôi thấy xót xa cho đời cô
gái nhỏ tài năng ấy. Con cũng xứng đáng được nhớ đến… Có thể chúng tôi
là người chuộc tội cho toàn bộ người Do Thái khắp thế giới. Tôi tin vào sự
sống sót của dân tộc chúng tôi. Người Do Thái sẽ không bị tuyệt diệt. Chúng
tôi, người Do Thái ở Ba Lan, Czechoslovakia, Lithuania, Latvia, là những
người phải gánh chịu nỗi khổ cho toàn bộ dân Israel ở những vùng đất
khác.”
* * *
Đứng nhìn và quan sát. Ngồi xuống. Nằm trên giường. Đi bộ trên phố. Ăn
các bữa tại Square Diner, một mình trong một cái quán, báo chí trải trên cái
bàn trước mặt. Bóc thư từ. Viết giấy tờ. Đứng và quan sát. Đi bộ xuyên các
con phố. Nghe được từ một người bạn gốc Anh, T., rằng gia đình của hai
người đều xuất thân từ một thành phố (Stanislav) ở Đông Âu. Trước khi
chiến tranh thế giới thứ nhất bắt đầu, nó vốn là một phần của đế chế Áo-
Hung; giữa các cuộc chiến tranh nó là một phần của Ba Lan; và giờ, từ sau
cuộc chiến tranh thế giới thứ Hai, là một phần của Liên bang Xô-viết
Trong lá thư đầu tiên từ T. thì có một vài bằng chứng cho thấy họ rốt cuộc là
họ hàng. Tuy nhiên, lá thư thứ hai cho thấy một sự xác nhận rõ ràng hơn. T.
biết được từ một bà dì cao tuổi là hồi ở Stanislav gia đình T. tương đối giàu
có; gia đình A., ngược lại (và chuyện này khớp với mọi thứ anh từng biết),
khá nghèo. Chuyện là một trong số các họ hàng của A. (một ông chú hay
ông anh họ hay đại khái vậy) đã từng sống tại một ngôi nhà gỗ nhỏ trên đất
gia đình T.. Ông ta đem lòng yêu cô tiểu thư của nhà chủ, ngỏ lời cầu hôn,
và bị từ chối. Từ đó ông rời khỏi Stanislav vĩnh viễn.
Điều đặc biệt thú vị mà A. tìm được trong câu chuyện ấy là tên của người
đàn ông ấy giống hệt như tên con trai mình.
Vài tuần sau đó, anh đọc hết toàn bộ mục sau trong Từ điển bách khoa Do
Thái:
