KHỔNG MINH GIA CÁT LƯỢNG ĐẠI TRUYỆN - Trang 17

những kẻ quan liêu có đặc quyền này, nếu được sủng ái thái quá, lại làm
cho họ không nghĩ đến trọng danh vị, lơi là trách nhiệm. Nếu ban ơn cho họ
sau này ân huệ ít đi, họ sẽ oán thán, lại làm khó cho việc thực thi pháp lệnh
của chính phủ. Nay ở đất Thục chứng bệnh lớn là ở đấy, nên ta mới nêu cao
chánh pháp, để pháp lệnh có thể phát huy hiệu quả khiến nhân dân được
bảo vệ chu đáo. Nếu hạn chế quyền thế của bọn quan liêu thế tộc, khiến họ
phải gìn giữ tốt vị trí của mình. Như thế, làm quân, làm thần, làm dân đều
phải có bổn phận, trên dưới có tiếp chế mới có thể khiến được người, cảm
thụ được ân huệ của chính phủ”.
Những lời này đã phân tích thấu triệt về việc vận dụng quyền lực trong xã
hội. Vấn đề của nưóc Tần là pháp lệnh hà khắc, không hợp với hoàn cảnh
hiện tại, nếu không nhận thức đúng, vấn đề quyền lực xã hội sẽ hỗn loạn
trật tự. Vấn đề điều hành quốc gia, một điều rất quan trọng là sự nhận thức
chung, để mọi người cùng thừa nhận vai trò quyền lực, vậy nên chính sách
bao dung của Lưu Bang lại không phù hợp ở chỗ này hay chỗ khác.
Với tình hình ở Ích Châu lúc ấy, Lưu Chương làm đổ vỡ chính sự, quyền
lực không được tôn trọng, bọn quan liêu chấp pháp lười nhác hoành hành
đặc quyền, pháp lệnh rối ren. Ở đây Gia Cát Lượng tất nhiên sẽ chú trọng
sự nghiêm minh của hình pháp, đấy là nguyên nhân chủ yếu để đề cao uy
tín của quyền lực.
Nghiêm chỉnh mà nói xã hội đời Tần là loạn lạc, còn đất Thục mà Lưu
Chương cai quản là một xã hội bê trễ. Loạn lạc thì quyền lực không được
nhận thức đúng, đây dó tranh chấp liên tục không thôi, lúc này tự nhiên rất
cần một chính sách bao dung. Còn xã hội bê trễ thì quyền lực không được
coi trọng, thấy rõ mà làm trái, quan liêu lười nhác, dân chúng làm liều, như
thế ắt phải chỉnh đốn lại bằng pháp luật nghiêm minh. Bởi vậy, nguyên tắc
để vận dụng quyền lực một cách chính xác, đó là: “đời loạn trọng khoan
dung, bê trễ trọng điều luật”.
Thực ra, không thừa nhận và không tôn trọng quyền lực là vấn đề thường
tồn tại. Đối với người cầm quyền, rất nên hiểu rõ chỗ nào thì cần khoan
dung, chỗ nào thì cần dùng luật. Về phương diện này mà nói, Gia Cát
Lượng đã lý giải rõ ràng với Pháp Chính vậy.