5. Thành Bạch Đế gửi con, bày tỏ đạo quân thần
Sau khi Tào Tháo tự phong làm Ngụy Vương, Lưu Bị cũng tự phong là Hán
Trung Vương. Đến khi Tào Phi cướp ngôi nhà Hán, Lưu Bị nghe theo lời đề
nghị của Gia Cát Lượng lập ra nhà Thục Hán lên ngôi đế vị, lấy kế tục nhà
Hán làm lễ chánh thống. Năm Chương Vũ thứ 2 (Niên hiệu của Lưu Bị),
Lưu Bị lấy cớ báo thù cho Quan Vũ, cử binh đánh Đông Ngô, song bị tướng
Ngô là Lục Tốn đánh bại ở Tỉ Qui, bi phẫn mà chết (tháng 4 năm Chương
Vũ thứ 3). Trước lúc lâm chung, có cho gọi Gia Cát Lượng đến Bạch Đế
thành dặn dò việc mai sau.
“Khanh mới thực gấp mười Tào Phi, tất có thể giữ yên được nước, ổn định
đại sự, nếu có thể phụ giúp cô tử thì giúp, nếu như nó bất tài, khanh hãy tự
nắm lấy cả quyền hành”.
Gia Cát Lượng nghe vậy thất kinh, dàn giụa nước mắt quì xuống mà tâu
rằng: “Thần xin dốc sức làm tay chân, theo đúng lẽ trung trinh nguyện chết
không đổi vậy”.
Lưu Bị liền cho gọi Thái tử Lưu Thiện, dậy rằng: “Ngươi phải cùng với tể
tướng (chỉ Gia Cát Lượng) điều hành công việc quốc gia này, phải tôn trọng
tể tướng cũng như cha, cha phải đạo làm con”.
Không ít sử gia cho rằng, Lưu Bị khi ở cung Vĩnh An, Thành Bạch Đế ủy
thác con cho Khổng Minh, nói về đoạn đối thoại này, ít nhiều cho rằng đó là
phép “khích tướng” của người làm chính trị, lại cũng nói rằng, cốt để cho
Gia Cát Lượng không dám lộng quyền, mà phải dốc lòng phụ chánh Lưu
Thiện. Xét ra, đoạn này nói về đạo lý, nếu xét kỹ tình thế nước Thục lúc
bấy giờ, sự đồng nhất giữa Lưu Bị và Gia Cát Lượng, thấy rõ được là, nếu
có ý ngờ, tức là lấy bụng tiểu nhân đo lòng quân tử mà thôi.
Lưu Bị trước lúc lâm chung, với Gia Cát Lượng đã có mười sáu năm tình
nghĩa thắm thiết, con người Gia Cát Lượng ra sao ông đã quá rõ ràng.
Huống như các quan văn võ nước Thục bấy giờ, đều tôn sùng Lưu Bị, nếu
như không được Lưu Bị ủy thác, Gia Cát Lượng muốn làm tới cũng không