thời kỳ hoạn quan trực tiếp can dự việc triều chính. Sách “Hậu Hán thư”
chép rằng: “Hoạn quan rất được trọng dụng bắt đầu từ Trịnh Chúng”.
Lần thứ 2, phát sinh ở thời kỳ An Đế, lợi dụng cơ hội Trịnh thái hậu từ trần,
nhũ mẫu Vương Thánh của An Đế, liên hợp với hoạn quan Lý Nhuận,
Giang Kinh phát động võ trang làm chánh biến, tiêu diệt đại tướng quân
Đặng Chất và cả họ.
Bốn năm sau An Đế từ trần, Diêm hoàng hậu kết hợp với người anh Diêm
Hiển, lập Bắc hương hầu làm hoàng đế, bắt giết cả các hoạn quan. Đây
cũng là bắt đầu sự phản kích mãnh liệt, uy hiếp lại các hoạn quan vốn có
một lực lượng không nhỏ bên cạnh hoàng đế. Sau đó mấy năm Bắc hương
hầu lại từ trần, Tôn Trình đứng đầu tập đoàn hoạn quan, phối hợp với tầng
lớp quan lại thấp lập ra Thuận Đế lúc ấy mười một tuổi, dùng cấm vệ quân
phản kích, giết Diêm Hiển cùng gia tộc, mười chín vị lãnh tụ hoạn quan có
công làm chánh biến, đều được phong quan tước cao.
Năm thứ 4 Dương Gia đời Thuận Đế (là năm 135 sau Công Nguyên), ban
bố quy định tước vị của hoạn quan có thể được truyền tử cho con nuôi cũng
được hưởng thừa kế gia sản. Kể như Tào Tháo nổi trội ở đầu thời Tam
Quốc, phụ thân là Tào Tung vốn là dưỡng tử của hoạn quan Tào Đằng.
Ngoại thích và hoạn quan luân phiên nhau tranh giành quyền bính, khiến
không ngừng xảy ra tranh đoạt, chém giết, chánh biến đổ máu, song hai
thực lực này qua đó cũng trưởng thành hơn. Đặc biệt là phái hoạn quan
càng phong quan tiến tước chủ trì triều chính, tranh đoạt với người khác, trở
thành một tầng lớp gồm Sĩ đại phu và các quan lại cấp thấp.
Thời Thuận Đế đương triều lực lượng của hoạn quan đã bành trướng rất
lớn, cho đến năm thứ 3 Hán An, Thuận Đế từ trần sau khi ở ngôi được 19
năm. Sung Đế lên ngôi mới hai tuổi, được Lương thái hậu và người anh là
Lương Ký lập ra, lại xảy ra thanh trừng các hoạn quan nắm thực quyền,
khiến thế lực ngoại thích nắm quyền lại trở thành rất mạnh.
Không lâu, Sung Đế từ trần, Chất Đế mới tám tuổi lại được đặt lên ngôi;
Chất Đế trưởng thành lên, tuy tuổi trẻ nhưng rất quan tâm đến việc triều
chính, có ý định tập hợp các hoạn quan bên cạnh đợi thời mà hành động.