Ngụy Diên, so với tô vẽ kiểu võ đài của Tam quốc diễn nghĩa là hoàn toàn
khác hẳn. Sau khi Ngụy Diên bị đánh bại, đại quân Thục Hán an toàn rút về
Hán Trung, hành động bắc phạt cuối cùng của Gia Cát Lượng, bởi ông ta
mất ở trong quân mà kết thúc.
Hậu chủ Lưu Thiện kinh hãi lúc nghe tin Gia Cát Lượng đã mất, đau đớn
khóc lóc không thôi, lại xuống chiếu cứ theo đề nghị của Trưởng sử Tưởng
Uyển, trước phái sứ giả đến phủ Thừa tướng truy tặng ấn thụ Vũ Hương
hầu, cùng dựa vào phẩm đức và công tích của Gia Cát Lượng lúc sống, đặt
tên Thụy là Trung Vũ Hầu. Nhà vua xuống lệnh đại xá thiên hạ, làm theo di
mệnh của Gia Cát Lượng an táng ông ta ở núi Định Quân thuộc Hán Trung.
Từ quy mô và táng vật ở phần mộ mà xem ra, nghi lễ an táng một Tể tướng
đứng đầu các quan, thực là rất giản đơn vậy. Trong di mệnh của Gia Cát
Lượng có nói, lấy núi làm mộ, nấm đất làm áo quan, thời tiết bốn mùa là
quần áo, chẳng cần mang theo gì. Đích xác đấy là khí chất và phong cách
của một danh tướng! Ông ta lúc còn sống từng dâng thư lên Hậu chủ Lưu
Thiện công bố tình hình tài sản của mình:
“Thần phụng mệnh Tiên đế nương nhờ ở cửa quan, không tự lo liệu đến đời
sống. Nay ở Thành Đô có 800 gốcdâu, 15 khoảnh ruộng, cái ăn mặc của
con cái xem ra cũng đầy đủ. Đến như thần xuất chinh tại ngoại. Không có gì
khác người, cái ăn mặc của mình đều dựa vào cửa quan, không lo cho riêng
mình, là để lâu dài thước tấc. Nếu như ngày thần mất, chẳng để trong có
thừa gấm vóc, ngoài có điền sản thừa thãi, ấy là để khỏi phụ lại Bệ hạ vẫn
tin tưởng”.
Sau này Lưu Thiện cho xem xét, quả nhiên như lời nói ở trên.
Lời bình của Trần Văn
Gia Cát Lượng và Tư Mã Ý trước sau đối trận như vậy, xem như mới bắt
đầu vào cuộc, lại càng băng giá, từ chiến sự mà xem, một điểm nào cũng
không rõ rệt, song từ mặt bằng chiến thuật mà nói, đấy là quyết sách của
