Nông trường 08 ở Mạc Nao, cuộc sống mới đã trỗi dậy từ 1978.
Sáu đội sản xuất gồm hơn tám trăm công nhân ở với gia đình. Đầu
năm nay, trồng xong 460 héc-ta cà phê, 60 héc-ta chè, 10 héc-ta canh-
ki-na thí điểm… Nông trường nuôi đợt đầu trên năm trăm bò… Gà
lợn lúc nhúc táo tác quanh các khu nhà ở. Trước cửa mỗi nhà, xanh
mướt vườn lúa mố và những luống khoai tây và cả những cụm hoa
hồng, hoa lay ơn.
Tôi ghé vào đội 1. Cái vui tai đầu tiên, ấy là trong nhà trẻ ríu rít
những tiếng cười, tiếng trẻ hờn. Rồi những tách chè ngon của Bô-la-
vên được đưa mời khách.
Vẫn giữa những phì nhiêu còn đơn sơ mà những công trình con
người dựng lên chưa thấm tháp được là bao. Gió ào ào qua một vạt
cỏ tranh nhô lên tấm biển xi măng mốc rêu. Hàng chữ Pháp đắp nổi:
Thành phố Pác Xoong. Nhưng trước mặt vẫn không thấy nhà cửa
đâu. Chỉ có cỏ tranh, cỏ tranh… Máy bay B.52 giặc Mỹ đã san bằng
cả thành phố giữa cao nguyên này. Chỉ còn mấy nền nhà, cái khung
cầu chợ. Ngoài đầu ô, vài nhà người dân tộc Nha Hớn và ở chợ, một
bà già người Việt quê ở Phủ Lý, trước làm phu đồn điền, bây giờ đi
buôn hoa trái xuống Pác-xế.
Người ta kể, cho đến năm 1975, Pác Xoong cũng đã vắng vẻ,
nhưng vẫn còn một dãy phố, một cái chợ, một đài nước. Nhưng rồi
cuộc xâm lược của đế quốc Mỹ tràn đến. Bọn đánh thuê Thái Lan
vượt sông Mê Kông sang. Lính bù nhìn Thiệu nống lên. Máy bay
B.52 rải thảm cả vào rừng núi, hỗ trợ cho bọn đánh thuê tiến lên Pác
Xoong. Pác Xoong chỉ còn có một tấm biển xi măng trơ trọi giữa
rừng cỏ tranh như thế. Nhưng quân xâm lược cũng không đặt chân
tới được.
Ngày nay, phía ngoài thành phố đã bị tàn phá, trông sang bên
kia đồi có nghĩa trang liệt sĩ Lào-Việt - mối tình đoàn kết quốc tế
thiêng liêng. Những nấm mồ chiến sĩ tượng trưng cho hình ảnh và
