không chịu chỉ cướp của giết người quanh các cánh đồng và cửa
sông. Nó đã đánh hơi thấy bao nhiêu của cải tiềm tàng nơi rừng
hoang. Thế là vùng đất đỏ bắt đầu được khai phá thành từng dải
đồn điền cà phê. Những người nông dân nghèo tận đồng bằng sông
Hồng, sông Mã miền Bắc Việt Nam cũng lũ lượt kéo sang Lào bán
sức kiếm miếng ăn. Những cơ ngơi huy hoàng của kẻ cướp và chúa
đất thời ấy bây giờ họa hoằn còn dấu vết ở một mảnh tường đá chơ
vơ cạnh đồi, ở vài cây cà phê, mít và cây chè còn lại, tất cả như
đương cố sống nghểnh lên trên đám cỏ tranh, để cho cuộc sống mới
biết đến ta.
Tưởng như cả đến mỗi làn mây trắng ngà bay trên cao nguyên
đầy truyền thuyết này cũng mang lại những cổ tích và mỗi phong
tục cổ vẫn còn lại trong từng gốc cây mà người nào cũng nhớ, ai
cũng ao ước. Ai làm được nhà cho trăm người con trai đến ở, nhà ai
nhiều chiêng nhất, nhà ấy giàu… Mồ mả người Bô-la-vên xưa nay
chôn cất cả ở đầu xóm. Trên nấm mộ cũng cất lên nhà một gian tề
chỉnh, theo phong tục có trâu, bò, lợn, gà buộc quanh. Bô-la-vên,
tiếng La-vên có nghĩa: chỗ người La-vên ở, người sống và người chết
cùng quây quần ở.
Bô-la-vên! Bô-la-vên! Trên vùng đồi của núi trông ra bốn phía
cao nguyên một màu xanh chắn ngang tầm mắt. Đường đi A-tô-pư
vẫn hun hút màu xanh ấy, trên màu xanh giàu có và đất đỏ phì
nhiêu kia đã bắt đầu mọc lên những công trình mới mẻ của nước
Lào độc lập.
Các đội sản xuất của các nông trường rải rác trong thung lũng.
Những mái nhà tranh mới ở chụm dưới gốc mít cổ thụ, những cây
mít rừng đã có tuổi trăm năm trở ra. Những đàn bò nông trường
nhấp nhô đi lẫn vào trong lùm cỏ như sóng cỏ xanh và sóng lưng bò
vàng nhau.
