Milgram giả định ra nhiều lý do để giải thích cho kết quả. Phải
chăng là do di truyền? Nghĩa là liệu có phải giá trị sống còn của
giống nòi trong tiềm thức cùng quyền hành khiến cho tất cả
chúng ta phải chịu khuất phục? Hay con người chỉ đơn giản là thích
những trò độc ác? Nói một cách tổng quát nhất, ông kết luận rằng
nền văn hóa của chúng ta “hầu như thất bại hoàn toàn trong việc
khắc sâu vào đầu óc con người khả năng nghi ngờ các hành động
bắt nguồn từ quyền hành”.
Trong một trường hợp khác, Zinbardo quảng cáo trên một tờ báo
ở
Palo Alto, California kêu gọi các tình nguyện viên tham gia thí
nghiệm mang tên “nhà tù”. Vào sáng sớm ngày thứ Bảy nọ, ông ra
phố, lựa chọn một số tình nguyện viên, ghi tên, và nhốt họ vào
một “nhà tù” làm bằng ván lát tường trong tòa nhà thuộc Khoa Tâm
lý, Đại học Stanford. Chỉ vài giờ sau khi vào đây, những “viên cai
ngục” được chỉ định một cách ngẫu nhiên bắt đầu hành động
giống như các viên cai ngục thực, và những người được chỉ định
ngẫu nhiên là “tù nhân”cũng bắt đầu hành động y như tù nhân. Chỉ
trong vòng 24 giờ đầu tiên, nhóm “cai ngục” đã đối xử thô bạo với
các “tù nhân” – cả về mặt thể chất lẫn tinh thần. Vào cuối ngày
thứ Hai, hai tù nhân suýt bị rối loạn tinh thần và được loại ra khỏi
thí nghiệm. Zimbardo, do hoảng sợ trước tác phong ứng xử của chính
bản thân cũng như của những người khác, đã buộc phải ngưng cuộc
thí nghiệm sớm hơn 4 ngày so với dự kiến 10 ngày như lúc đầu.
Bài học rút ra từ các thí nghiệm trên đây có thể được áp dụng
trong môi trường văn hóa của các công ty vượt trội. Thế giới của các
công ty vượt trội thì đặc biệt mở rộng cho khách hàng, và đến lượt
mình, các khách hàng lại truyền thêm cảm thức về sự cân bằng và
cân đối cho môi trường mang tính khép kín của các công ty.
Nói chung, chúng tôi cảm thấy sợ hãi môi trường văn hóa mà các
công ty vượt trội đã xây dựng nên. Tuy nhiên, cho dù có những mối
