- Nếu bản tính mình mà không hay bông lơn thì mình đã tự treo cổ rồi. -
anh hớn hở nghĩ thầm.
Anh nhớ lại câu trả lời cho bác trai khi ông hỏi anh học tập được gì ở
Pari. Anh đã học được nhiều hơn như đã kể. Một buổi trò chuyện với
Cronshaw vẫn còn in sâu trong tâm trí anh; một câu ông ấy dùng, một câu
khá là bình thường nhưng buộc đầu óc anh phải suy nghĩ.
- Anh bạn thân mến, - Cronshaw nói - không có thứ đạo đức nào trừu
tượng như thế đâu.
Khi anh không còn tin vào giáo lý cơ đốc, Philip cảm thấy như trút được
khỏi hai vai một gánh nặng. Thoát khỏi trách nhiệm đè nặng lên từng hành
động, khi từng hành động đều vô cùng quan trọng đối với việc bảo vệ linh
hồn bất tử của anh, anh nghiệm được ý nghĩ sâu sắc của tự do. Nhưng bây
giờ thì anh hiểu rằng điều đó chỉ là ảo mộng. Khi từ bỏ tôn giáo trong đó
anh được giáo dưỡng, anh vẫn giữ gìn nguyên vẹn đạo đức là bộ phận
khắng khít của tôn giáo. Vì vậy anh quyết định tự mình trù tính mọi việc,
quyết không chịu ảnh hưởng của những định kiến. Đức hạnh và tật xấu,
những qui ước về điều thiện và điều ác, anh gạt bỏ hết với ý định tự mình
sẽ tìm ra những qui tắc sống cho riêng mình. Vả lại liệu có cần thiết phải có
qui tắc? Đó là một trong những điều anh muốn khám phá. Rất rõ ràng là cái
có vẻ vững chắc thì chỉ có vẻ thôi, bởi vì người ta đã dạy bảo anh như vậy
từ thời niên thiếu. Anh đã đọc nhiều sách, nhưng chúng chẳng giúp được
anh bao nhiêu, vì chúng dựa vào đạo đức của giáo lý cơ đốc; và thậm chí cả
các nhà văn dù có nhấn mạnh rằng họ không tin vào thứ đạo lý đó, họ cũng
không bao giờ thỏa mãn, cho đến khi nào họ nghĩ ra được một hệ thống
luân thường đạo lý của bài thuyết giáo trên núi
. Có lẽ hầu như không
đáng đọc một tập sách dài dòng để biết được rằng người ta phải cư xử đúng
như mọi người vẫn thường làm. Philip muốn tìm ra cách phải ăn ở thế nào
