vô cùng hâm mộ; rồi đến Hume, Philip cũng thấy có cảm tình với chủ
nghĩa hoài nghi của nhà triết học dễ thương này, và cứ miệt mài trong văn
phòng sáng sủa dường như có khả năng diễn đạt những tư tưởng phức tạp
thành lời lẽ đơn giản, du dương mà khúc triết, anh như đọc tiểu thuyết với
nụ cười khoái trá trên môi. Nhưng không ở một người nào, anh tìm ra đúng
điều mình cần. Anh đọc ở đâu đó nói rằng khi sinh ra con người đã theo
học thuyết Platon, đã là môn đồ của Epicure, và câu chuyện về George
Henry Lewes (ngoài ra còn cho người ta biết rằng triết học này hoàn toàn
ảo tưởng) còn đây để chứng tỏ tư tưởng của mỗi nhà triết học không tách
rời con người họ; khi hiểu điều đó, ta có thể phỏng đoán, trên qui mô lớn,
triết lý mà họ viết ra. Có vẻ như người ta không hành động theo cách nào
đó, nhưng đúng hơn là người ta suy nghĩ theo một cách nào đó, vì người ta
được tạo ra theo một cách nào đó. Chân lý không dính dáng gì với điều đó.
Không có thứ chân lý như vậy. Mỗi người là nhà triết học của chính mình,
và những hệ thống hoàn chỉnh mà các vĩ nhân thời xưa đã sáng tác chỉ có
giá trị đối với các nhà văn mà thôi.
Vì vậy vấn đề tìm ra cho được con người là gì, và hệ thống triết học của
con người nhất định tự nó sẽ phát sinh. Theo Philip, dường như có ba vấn
đề phải khám phá: quan hệ giữa con người với thế giới người ta đang sống,
quan hệ giữa những con người đang sống với nhau và cuối cùng là quan hệ
giữa con người với chính mình. Anh chuẩn bị một kế hoạch nghiên cứu tỉ
mỉ.
Cái lợi sống ở nước ngoài là, tiếp xúc với phong tục tập quán của một
môi trường mới lạ mà người ta cùng sống, người ta được đứng ngoài mà
theo dõi những phong tục tập quán đó, và thấy rằng chúng không cần thiết
như những kẻ mang chúng ra thực hành kia vẫn hằng tin tưởng, người ta
không thể không nhận ra rằng những tín ngưỡng này đối với người ta là
hiển nhiên mà đối với người nước ngoài lại là điều phi lý. Năm ở Đức, thời
gian dài ở Pari đã chuẩn bị cho Philip để lúc này anh tiếp nhận lời giáo
