KIẾP NGƯỜI - Trang 418

huấn của tư tưởng hòa nghi đó với cảm giác thật là nhẹ nhõm. Anh thấy
không có điều gì là thiện và không có điều gì là ác; sự việc chỉ được phép
cho hợp với mục đích. Anh đọc “Nguồn gốc loài người”; Dường như sách
này cung cấp cách giải quyết cho những điều mà anh băn khoăn. Bây giờ
anh như một nhà thám hiểm lý giải rằng một số đặc trưng của thiên nhiên
chắc hẳn là tự có, và sau khi đã đảo lộn cả một vùng sông rộng, tìm ra đây
là con sông nhánh mà anh hằng mong đợi; ở đây là đồng bằng phì nhiêu
dân cư đông đúc và xa xa nữa là núi non trùng điệp. Khi một khám phá vĩ
đại nào đó được thực hiện, thì người ta thường lấy làm ngạc nhiên là nó đã
không được chấp nhận ngay, và thậm chí đối với những ai công nhận sự
thực đó, thì tác dụng của điều phát minh cũng vẫn là không đáng kể. Những
độc giả đầu tiên của “Nguồn gốc loài người” thừa nhận nó theo lý lẽ của
họ, nhưng cảm xúc của họ, là cơ sở cho tư cách đạo đức, thì không suy
suyển. Philip sinh ra ở thế hệ sau tác phẩm lớn này xuất bản, phần lớn nội
dung làm cho người cùng thời sợ hãi lại biến thành cảm nghĩ của thời đại
hôm nay; vì vậy anh có thể vui lòng tiếp nhận nó. Cuộc đấu tranh vĩ đại cho
cuộc sống làm cho anh vô cùng cảm động, và quy tắc luân thường đạo lý
do cuộc đấu tranh này gợi ra dường như khớp với những khuynh hướng của
anh. Anh tự nhủ: “Sức mạnh là chân lý”. Xã hội đứng ra một bên thành một
tổ chức với những quy luật tiến hóa và tự bảo tồn của nó, trong khi đó thì
cá nhân đứng ra một bên, Những hành động nào có lợi thì được cho là có
đạo đức, những hành động nào không có lợi thì bị gọi là xấu xa. Thiện, ác
chẳng có nghĩa gì hơn. Tội lỗi là điều bất lợi mà con người tự do cần phải
gạt bỏ. Trong cuộc giao tranh với cá nhân, xã hội có ba thứ vũ khí: Luật
pháp, dư luận công chúng và lương tâm, hai loại vũ khí đầu có thể đương
đầu bằng mưu mẹo, mưu mẹo là vũ khí duy nhất của kẻ yếu chống lại kẻ
mạnh; dư luận phổ biến đã làm nổi bật vấn đề này khi nó tuyên bố rằng tội
lỗi chỉ là do chỗ bị phanh phui ra, nhưng lương tâm là tên phản bội ở ngay
trong nhà, nó tiến hành đấu tranh xã hội trong mỗi tâm hôn và khiến cho cá
nhân hy sinh vô ích cho sự thành công của kẻ thù. Bởi vì rõ ràng quốc gia
và con người có ý thức về mình là hai cái không thể hòa hợp. Một đằng
dùng con người cho mục đích riêng của mình, chà đạp, khinh rẻ con người,