Athelny nói về những nhà văn thần bí Tây Ban Nha, về Thérèse de
Avila, Sanjuan de la Cruz, Fray Diego de Leons, tất cả những người này
đều say sưa cái thế giới vô hình mà Philip thấy được trong các bức tranh
của El Greco; dường như họ có khả năng sờ mó được cái vô hình, nhìn thấy
được cái vô hình ấy. Họ là người Tây Ban Nha của thời đại họ, lòng họ còn
rung động những kỳ công vĩ đại của một dân tộc hùng cường; trí tưởng
tượng của họ phong phú những niềm tự hào về Châu Mỹ và những hòn đảo
xanh rì vùng biển Caribê. Lưu truyền trong máu họ là sức mạnh hình thành
từ cuộc đấu tranh bao đời với người Mor; họ kiêu hãnh vì họ làm chủ thế
giới; họ mang trong người những tầm xa. bao la, những vùng đất đỏ hoang
vu, những núi non tuyết phủ xứ Castille, ánh nắng, bầu trời xanh, và những
vùng đồng bằng xứ Andalusia đầy hoa. Cuộc sống là sôi nổi, muôn màu, và
vì nó hiến dâng quá nhiều, nên con người không ngừng khao khát nhiều
thêm; vì là con người nên người ta không bao giờ thỏa mãn; người ta đem
hết mình hăm hở lao vào cuộc đấu tranh mãnh liệt để theo đuổi cái không
tả được.
Athelny bắt đầu thấy hài lòng tìm được người để có thể đọc cho nghe
bản dịch mà thỉnh thoảng ông ta vẫn đem ra tiêu khiển vào những giờ nhàn
rỗi. Bằng giọng trong sáng ngân vang, ông ta ngâm bài “thánh ca về linh
hồn và Chúa Ki-tô người tình của linh hồn”, bài thơ thú vị bắt đầu bằng
những câu: En una noche oscura và noche serena của Fray Luis de Leon.
Ông ta dịch bài thơ rất hồn nhiên, không phải không tài tình, ông ta tìm
được những từ dù sao cũng gợi lên được cái vĩ đại còn thô của nguyên tắc.
Những bức tranh của El Greco minh họa cho thơ và lời thơ minh họa cho
tranh. Xưa nay Philip vốn có đọc chút ít Kinh Thánh nên thường khinh
thường chủ nghĩa lý tưởng. Anh luôn luôn say mê cuộc sống nên đối với
anh hình như cái chủ nghĩa lý tưởng mà anh tình cờ bắt gặp, nói chung là
sự lùi bước hèn nhát trước cuộc sống.
