phong cảnh làm đảo lộn mọi quan điểm của Philip, bởi vì anh đã từng sống
trong các giới tôn sùng chủ nghĩa hiện thực chính xác, vậy mà ở đây, kỳ
quặc thay, một lần nữa anh thấy một thực tại còn vĩ đại hon nhiều bất cứ
thực tại nào mà các nghệ sĩ bậc thầy đã thể hiện, những bậc thầy mà anh đã
khiêm tốn nối bước. Anh nghe Athelny bảo rằng sự miêu tả đó chính xác
đến nỗi khi dân Toledo đến xem tranh, họ nhận ra nhà cửa của họ. Họa sĩ
vẽ đúng cái gì mình thấy, nhưng ông ta đã nhìn bằng cặp mắt của tâm hồn.
Có cái gì đó thoát tục trong cái thành phố xám nhợt nhạt này. Đó là thành
phố của tâm hồn được nhìn thấy bằng thứ ánh sáng nhợt nhạt, không phải
là đêm mà cũng không phải là ngày. Thành phố nằm trên ngọn đồi xanh thế
gian, và bao quanh là những bức tường đồ sộ với những pháo đài có thể bị
đột chiếm, không phải do máy móc hay những phương tiện mà loài người
phát minh, mà do sự cầu nguyện ăn chay, do sự thở dài sám hối và do sự
hành hạ xác thịt; đó là dinh lũy của Chúa. Những nhà cửa màu xám kia
không phải làm bằng thứ đá mà thợ nề biết được hình dáng, chúng có cái gì
đó khủng khiếp khiến người ta không hiểu những con người nào sống nổi
trong đó. Người ta có thể đi bộ qua các phố xá mà không hề kinh ngạc thấy
rằng tất cả đều hoang vắng, vậy mà không phải là trống không. Bởi vì
người ta cảm thấy được một sự có mặt tuy vô hình mà vẫn rõ ràng với mọi
giác quan bên trong; đó là một thành phố huyền bí, tại đó trí tưởng tượng
loạng choạng như một người bước ra khỏi ánh sáng đi vào bóng tối; linh
hồn trần trụi đi đi lại lại, biết cái không thể biết, ý thức được cái lạ lùng về
điều đã trải qua, về cái tuyệt đối, ý thức được rất sâu sắc mà không thể diễn
tả. Và không phải bất ngờ trên bầu trời xanh kìa, bầu trời xanh thực thụ
nhận biết không phải bằng mắt mà là bằng linh hồn, với những vạt mây
mông mênh lững lờ theo những làn gió thoảng kỳ lạ như tiếng khóc, tiếng
thở dài của những linh hồn lạc lối, người ta trông thấy Ðức Mẹ Ðồng Trinh
thiêng liêng mặc áo dài đỏ và áo choàng xanh, giữa các thiên thần có cánh;
Philip có cảm giác như dân cư thành phố này không hề ngạc nhiên khi thấy
Người xuất hiện, họ tỏ vẻ cung kính và biết ơn nhưng cứ bước tiếp.
