KIẾP NGƯỜI - Trang 865

con người, thì anh ta cũng có thể coi cuộc đời chẳng khác chi cái mẫu vẽ
trên tấm thảm. Anh ta làm việc đó không phải do cần thiết, cũng chẳng phải
vì lợi ích mà chẳng qua chỉ vì niềm vui của bản thân. Bằng rất nhiều sự
kiện quan trọng trong đời hắn, bằng hành động, cảm xúc, suy tư, hắn có thể
chế tạo một kiểu mẫu hợp thức, công phu, phức tạp hay đẹp đẽ, và dù đó có
thể không gì hơn là một ảo tưởng mà hắn có khả năng lựa chọn, dù cái đó
có thể không hơn gì một trò ảo thuật quái dị, trong đó ma quỉ ẩn hiện dưới
ánh trăng thì điều đó cũng không quan trọng; đối với hắn cái đó có vẻ như
thế và là như thế. Trong cuộc sống dài rộng, một con sông không có nguồn
cứ không ngừng chảy ra một vùng biển cả không có thật theo cách võ đoán
của chàng, con người có thể tìm được sự thỏa mãn cá nhân trong việc lựa
chọn nhiều màu chỉ để làm nên mẫu vẽ trên tấm vải. Có một mẫu vẽ rõ
ràng nhất, hoàn hảo và đẹp đẽ, trong đó con người sinh ra, khôn lớn trưởng
thành, lấy vợ lấy chồng, sinh con đẻ cái, lao động vất vả vì miếng ăn, rồi
chết, nhưng có những mẫu vẽ khác, khó hiểu và kỳ lạ, trong đó hạnh phúc
không vào, thành công không có, chúng có thể có một vẻ duyên dáng làm
cho thiên hạ bâng khuâng hơn. Có một vài cuộc đời trong đó có cuộc đời
Hayward mà sự lãnh đạm mù quáng của số mệnh kết liễu đột ngột đời
người, trong lúc dự định vẫn chưa hoàn thành, lúc ấy niềm an ủi dễ dàng
nhất là cho rằng nó không có ý nghĩa. Có những cuộc đời khác như của
Cronshaw thì lại đưa ra một mẫu vẽ khó mà làm theo, phải thay đổi quan
điểm, sửa chữa lại những tiêu chuẩn cũ kỹ trước khi thiên hạ hiểu rằng một
cuộc đời như thế vốn tự nó đã biện minh cho nó. Philip cho rằng nếu như
chàng rời bỏ được khát khao hạnh phúc thì chàng sẽ gạt bỏ được ảo tưởng
cuối cùng của chàng. Đời chàng có vẻ đáng sợ nếu đem nó ra đối chiếu với
những phút giây hạnh phúc, nhưng giờ đây khi chàng hiểu rõ có thể đem nó
so đọ với một cái gì khác thì chàng như lấy lại sức lực. Hạnh phúc cũng
như khổ đau chẳng có ý nghĩa bao nhiêu. Cả hai vấn đề này, cũng như mọi
tình tiết của đời chàng, cùng cấu thành bản phác họa. Trong chốc lát chàng
như đứng lên trên những tai biến của đời chàng. Chàng cảm thấy chúng
không tác động gì đến chàng như trước nữa. Giờ đây cho dù có điều gì xảy
đến với chàng thì cái đó sẽ lại là một môtip nữa thêm vào mẫu vẽ vốn đã