những nỗi bất hạnh đè lên cán cân quá đỗi nặng nề. Tất cả điều đó có nghĩa
là gì? Chàng nghĩ đến cuộc đời của chính mình, đến những hy vọng cao cả
khi bước vào đời, đến cái khuyết tật của cơ thể, đến tình trạng không bạn
bè, đến cảnh thiếu thốn tình cảm yêu thương vây quanh một thời trai trẻ.
Chàng tin rằng từ trước đến giờ chàng đã làm tất cả những gì tốt đẹp nhất,
vậy mà chàng đã thất bại nặng nề làm sao! Những người khác không gặp
thuận lợi hơn chàng, lại thành công, và người khác nữa có nhiều thuận lợi
hơn lại thất bại. Dường như thuần túy là chuyện may rủi. Mưa rơi xuống
người chính trực và kẻ gian tà cũng hệt như nhau và những câu hỏi tại sao,
vì cớ gì đều vô giá trị.
Nghĩ tới Cronshaw, Philip nhớ lại tấm thảm Ba Tư ông đã tặng chàng,
bảo rằng nó sẽ giải đáp cho chàng câu hỏi về ý nghĩa cuộc đời và đột nhiên
lời giải đó chợt nảy ra trong trí, chàng khúc khích cười bởi vì chàng đã tóm
được nó rồi, nó như một câu đố làm cho người ta lo nghĩ cho tới khi tìm ra
được lời giải, và lúc ấy người ta không hình dung nổi làm thế nào mà từ
trước đến giờ nó lẩn được. Câu trả lời thật rõ ràng. Đời là vô nghĩa. Trên
quả đất, vệ tinh của một ngôi sao vụt qua trong không gian, sinh vật xuất
hiện dưới ảnh hưởng của những hoàn cảnh điều kiện là bộ phận của lịch sử
hành trình, như vậy nếu sự sống trên trái đất này đã có một sự bắt đầu dưới
ảnh hưởng của những điều kiện khác thì sự sống cũng sẽ có một sự kết
thúc, con người, không có nghĩa gì hơn những hình thái khác của sự sống,
không phải là đỉnh cao của sáng tạo mà là phản ứng vật lý đối với môi
trường. Philip nhớ lại câu chuyện một vị hoàng đế phương Đông muốn hiểu
biết lịch sử nhân loại, được một nhà hiền triết dâng lên năm trăm tập sách,
vì bận công việc quốc gia, nhà vua yêu cầu ông ta viết lại cho cô động. Hai
mươi năm sau, nhà hiền triết trở lại và pho lịch sử của ông ta bây giờ không
quá năm mươi tập, nhưng nhà vua lại mời ông rút ngắn lại lần nữa. Hai
mươi năm nữa lại trôi qua, nhà hiền triết lúc này đã già, tóc đã hoa râm,
ông đem tới chỉ một cuốn sách trong đó chứa đựng kiến thức mà nhà vua
tìm kiếm, nhưng nhà vua đang nằm hấp hối trên giường bệnh, thậm chí
