nhưng là một thứ bông lơn thấp hèn. Lắm lúc, chàng thấy mình nhìn họ và
tìm một sự tương tự giữa họ và một con vật nào đấy. Chàng đã cố không
làm thế, bởi vì việc này nhanh chóng trở thành một ám ảnh và chàng thấy
hết thảy bọn họ kẻ thì là cừu, hoặc ngựa, kẻ thì là cáo hoặc dê. Đồng loại
của mình làm chàng kinh tởm.
Nhưng một lúc sau, không khí môi trường tác động đến chàng. Lúc này
chàng cảm thấy đã thanh thản hơn. Chàng bắt đầu lơ đãng nhìn những tấm
bia mộ dựng thành hàng trong khu vực. Đó là công trình của những người
thợ xây đá thành A-ten thế kỷ thứ tư và thứ năm trước Công nguyên, đây
chỉ là một sự gia công rất đơn giản, không phải tài giỏi lớn lao nhưng nó
hàm chứa tinh thần tuyệt vời của những người dân A-ten. Trải qua năm
tháng, thời gian, đường nét hình dáng chúng thành ra mềm mại, màu đá dìu
dịu ngả sang màu mật, khiến người ta bất giác nghĩ đến bầy ong của
Hymettas. Một vài bản khắc đá minh họa một người khỏa thân ngồi trên
chiếc ghế dài, một số khác miêu tả người chết đang vĩnh biệt người thân, và
mấy bản là cảnh người chết siết chặt tay người ở lại. Hết thảy các bản khắc
đều là lời vĩnh biệt bi thương, thế thôi, không có gì hơn nữa. Sự đơn giản
của các bức chạm thật vô cùng cảm động. Bầu bạn chia tay bầu bạn, con
giã từ mẹ và nỗi đau dồn nén của người còn sống, lại càng thêm xót xa.
Biết bao lần rồi, hàng bao nhiêu thế kỷ tiếp nối đã trôi qua trên nỗi bất hạnh
đó. Trải qua hai nghìn năm, những kẻ than khóc kia cũng đã trở thành cát
bụi như những người từng được khóc than. Vậy mà nỗi đau kia vẫn còn
sống động. Và giờ đây nó ăm ắp trong lòng Philip, khiến tình xót thương
dâng lên và chàng bật thành lời: “Tội nghiệp cho con người, tội nghiệp thay
cho con người” và chàng chợt nghĩ những khách tham quan đang há hốc
miệng, những người nước ngoài béo phị đó đang cầm sách hướng dẫn trong
tay cùng cái lũ người ti tiện tầm thường đã từng chen chúc trong cái cửa
hàng Lynn kia cùng với những ham muốn nhỏ nhoi, những lo âu thông tục
của họ, mọi người đều có thể chết và sẽ chết. Họ cũng yêu thương, và họ
phải giã từ người thân, con từ giã mẹ, vợ từ giã chồng, và có lẽ bi thảm
