Ngay cả trước khi các quy định này có hiệu lực, bất cứ nhà kinh tế học
nào cũng có thể tiên đoán được một trong những hậu quả của chúng: Con
số tai nạn do ô tô gây ra tăng lên nhanh chóng. Nguyên do là, tính mạng
như “ngàn cân treo sợi tóc” trong một tai nạn chính là động cơ thúc đẩy
người ta lái xe cẩn thận hơn. Nhưng nếu người lái xe thắt dây an toàn và
bảng đồng hồ trước mặt được lót đệm thì họ sẽ gặp ít nguy hiểm hơn. Vì
người ta sẽ phản ứng trước những kích thích mang tính tích cực, nên sẽ lái
xe sẽ ẩu hơn. Kết quả là nhiều tai nạn xảy ra hơn.
Nguyên lý mà tôi đang áp dụng cũng chính là nguyên lý tiên đoán sự
biến mất của hàng dài chờ mua xăng. Khi giá xăng còn thấp, người ta chọn
mua nhiều xăng hơn. Khi giá của các tai nạn (ví dụ, xác suất thương vong
hay giá thuốc men chữa trị được phỏng đoán) thấp, người ta sẽ chọn việc có
nhiều tai nạn hơn.
Bạn có thể phản bác rằng tai nạn, không giống như xăng, không mang
nghĩa “tốt” để người ta chọn mua. Nhưng “tốc độ” và “cẩu thả” là thứ hàng
hóa mà dường như người ta luôn mong muốn có được. Việc lựa chọn lái xe
nhanh hơn hay cẩu thả hơn cũng giống như việc lựa chọn có thêm nhiều tai
nạn hơn, ít nhất là về mặt xác suất.
Một câu hỏi thú vị vẫn luôn đeo bám: Tác động thực sự của sự kiện đó
lớn tới mức nào? Đã có thêm bao nhiêu tai nạn xảy ra do các quy định về
an toàn từ những năm 1960? Đây là cách đặt câu hỏi thu hút sự chú ý: Các
luật định có xu hướng làm giảm số lượng tử vong của các tài xế bằng cách
tăng khả năng sống sót sau các vụ tai nạn. Cũng như vậy, các luật định có
xu hướng làm tăng số lượng tử vong của các tài xế bằng cách khuyến khích
thái độ lái xe ẩu. Tác động nào sẽ lớn hơn? Tác động thực của các luật định
là nhằm giảm hay tăng số lượng tử vong?
Không thể giải đáp được câu hỏi này chỉ bằng logic thuần túy. Chúng ta
phải nhìn vào con số thực tế. Vào giữa những năm 1970, Sam Peltzman
thuộc trường Đại học Chicago đã thực hiện điều đó. Ông nhận thấy rằng
hai tác động trên tương đương nhau, và vì thế, chúng tự loại trừ lẫn nhau.
Số lượng tai nạn tăng lên và số lượng tử vong trong mỗi tai nạn giảm
