Có những thời điểm − ví như ngày hôm đó tại New Orleans − tôi cho
rằng quy luật hiệu quả đã hoàn toàn thất bại trong việc chỉ dẫn cho tôi nên
xử sự ra sao. Nhưng cũng có lúc nó giúp ích cho tôi khá tốt. Khi đám cỏ
nhà tôi trở nên rậm rạp vượt quá mong muốn của những người hàng xóm,
tôi đã tự hỏi bản thân xem có nên hành động phục tùng theo đúng nguyên
tắc đạo đức không. Khi đó, tôi đã nghĩ mình sẽ mất bao nhiêu nếu như đám
cỏ được xén tỉa, và thực tế những người hàng xóm cảm thấy đau khổ đến
mức nào. Nếu như tôi phải phí mất 30 đô-la công sức để giữ lại 20 đô-la
tương ứng với sự đau khổ của hàng xóm, thì tôi sẽ tự pha cho mình một ly
nước chanh và chẳng thèm lo lắng nữa. Còn nếu tôi cho rằng với công sức
đáng giá 30 đô-la, tôi có thể giữ lại cho những người láng giềng 50 đô-la
giá trị của sự đau khổ, thì tôi sẽ còn cảm thấy mình đúng là một gã khốn
cho tới khi tôi xén gọn gàng đám cỏ.
Đó là một tính toán có ích, nó giúp tôi đi đến kết luận có vẻ đúng đắn.
Tôi cũng không hoàn toàn chắc chắn về điểm này. Mỗi khi tôi phải cân
nhắc có nên chạy xe hoặc dùng bình xịt khí aerosol, quả thật tôi có quan
tâm đến tác hại tôi có thể gây ra cho những người khác khi làm giảm chất
lượng không khí. Tôi hoàn toàn không để tâm đến tổn thương tâm lý mình
có thể gây ra cho những người tự cảm thấy bị xúc phạm mỗi khi nghĩ đến
việc tôi mở máy động cơ hay dùng bình xịt. Tôi nhận thấy thật khó để biện
hộ một cách hợp lý cho cách phân biệt này. Nếu việc tôi lái xe khiến người
khác không vui, nghĩa là tôi đã khiến thế giới thành một nơi ít hạnh phúc
hơn theo cách nào đó không liên quan tới chuyện tại sao việc tôi lái xe
khiến cho anh cảm thấy bất hạnh. Nguyên lý chặt chẽ về tính hiệu quả sẽ
trả lời thế này, nếu tôi sửa soạn ở nhà thay vì hủy hoại phổi người khác
tương ứng 10 đô-la tổn hại, thì tôi nên chuẩn bị tư tưởng ngồi nhà hơn là
gây ra tổn thương đáng giá 10 đô-la cho thần kinh nhạy cảm của ai đó.
Tôi cũng đoán chừng cho dù lý luận đạo đức chưa hoàn chỉnh, dù sao
những cân nhắc về mặt hiệu quả vẫn giữ một vai trò quan trọng. Nhưng
chuyến đi gần đây của tôi tới Boston đã làm rạn nứt phần nào niềm tin đó.
