Lựa chọn thứ nhất là hôn tạm biệt đồng đô-la. Trên bảng cán cân chi phí
- lợi nhuận sẽ ghi nhận: tôi mất đi một đô-la, phần còn lại của thế giới nhận
được một đô-la nhờ giá cả giảm xuống, và toàn bộ thế giới, xét một cách
tổng thể, không hề giàu hơn hay nghèo đi so với trước đó. Kết quả xét về
lợi ích kinh tế: Không có gì cả.
Lựa chọn thứ hai là chộp lấy đồng đô-la, một nỗ lực đáng giá khoảng ba
xu. (Ở đây, ba xu là số tiền mà tôi sẵn lòng trả cho anh bạn David để cậu ta
tóm lấy tờ đô-la hộ tôi thay vì tự tôi phải làm việc đó). Cán cân chi phí - lợi
nhuận lúc này: Tôi mất đi ba xu, phần còn lại của thế giới không nhận được
mà cũng chẳng thiệt hại gì, và cả thế giới nói chung (bao gồm cả tôi) sẽ
nghèo đi ba xu. Kết quả xét về hiệu quả kinh tế: Một sự suy giảm.
Chỉ bằng một phép tính thuần túy ích kỷ cá nhân, đánh mất một đô-la sẽ
thiệt hơn so với việc giữ lấy nó. Nhưng nếu tôi cứ để tờ đô-la đó bay đi,
thiệt hại của tôi sẽ được bù lại khi những người khác được lợi. Nếu tôi giữ
nó lại, phần thiệt hại của tôi (thực tế nhỏ hơn) sẽ không có gì để bù lại.
Nguyên lý về tính hiệu quả thôi thúc tôi để mặc đồng đô-la bay đi.
Hay lẽ nào lại thế? Tôi xin phép chỉ ra sự khác biệt giữa hai đề xuất hoàn
toàn khác biệt này. Đối với một đề xuất, hiệu quả kinh tế là một cân nhắc
quan trọng khi giải quyết các vấn đề thuộc chính sách công. Với đề xuất
kia, hiệu quả kinh tế là điều cần cân nhắc chủ chốt mỗi khi giải quyết các
vấn đề thuộc ứng xử của mỗi cá nhân. Các nhà kinh tế học thường chỉ bảo
vệ cho đề xuất thứ nhất mà thôi. Giống như hầu hết mọi người, các nhà
kinh tế học thường lớn tiếng mỗi khi họ chỉ trích chính phủ, nhưng lại hết
sức e dè khi chỉ trích lẫn nhau.
Tiêu chí hiệu quả đối với mọi người đều như nhau. Chi phí thiệt hại luôn
là thiệt hại, cho dù với bất kỳ ai phải hứng chịu điều đó. Trong khuôn khổ
một chính sách công, đây là đặc trưng nổi bật. Nhưng trong các giao dịch
riêng của chúng ta, sẽ thật kỳ quặc nếu cứ khăng khăng cho rằng chúng ta
có thể xử sự theo kiểu những mối bận tâm của bản thân không hề nặng
gánh hơn so với những người hoàn toàn xa lạ.
