Đối với chim thiên đường, sự thật chẳng vui vẻ gì là một thỏa hiệp như
thế chẳng bao giờ có thể được áp dụng. Cho tới khi đề xuất này được đưa
ra, tán đồng và áp dụng, những con chim thiên đường “vô liêm sỉ” (và
giống đực nào không vô liêm sỉ trong những việc như thế?) sẽ lập mưu để
tránh bị cắt. Bất cứ chú chim nào nghi ngờ nạn gian lận sẽ phải ăn gian để
không bị lép vế trước đối thủ. Bất cứ chú chim nào không nghi ngờ nạn
gian lận vẫn sẽ có khả năng ăn gian, hy vọng có được lợi thế một cách thiếu
ngay thẳng so với những chú chim thật thà khác.
Nhà kinh tế học sẽ miêu tả kết cục này là không hiệu quả bởi để có được
một thay đổi được tất cả tán đồng, người ta phải hy sinh một cơ hội nào đó.
Kết quả của các quá trình sinh học thường không mang tính hiệu quả, chỉ
đơn giản là vì chẳng có lý do gì để chúng nên có hiệu quả. Kết quả của các
quá trình kinh tế cũng có thể là không hiệu quả, nhưng thường thì chúng có
hiệu quả rõ rệt, vì thế chúng ta mới có chuyện để nói.
Cách tốt nhất để đánh giá đúng tính hiệu quả kỳ diệu của thị trường cạnh
tranh là xem xét những ví dụ về các kết quả không hiệu quả. Một ví dụ là,
chúng ta hãy đặt ra giả thuyết hơi bi quan là sinh viên chẳng học được gì
hữu ích từ trường đại học. Tuy nhiên, nhà tuyển dụng vẫn thích tuyển
những sinh viên tốt nghiệp đại học, vì xét về tổng thể, sinh viên tốt nghiệp
đại học thông minh hơn những người không qua trường lớp đại học. Học
đại học không khiến họ thông minh hơn; mà chính trí thông minh đã giúp
họ vượt qua chuỗi ngày đại học. Có lẽ vì thế mà khi nhà tuyển dụng chẳng
có cách nào khác để phân biệt giữa người thông minh và người không-
thông-minh-cho-lắm, thì họ sẽ sẵn lòng trả lương cao hơn cho những người
có học vấn cao hơn.
Trong ví dụ này, sinh viên giống như những chú chim thiên đường, nhà
tuyển dụng giống như chim thiên đường cái, và tìm kiếm tấm bằng đại học
giống như là mọc một cái đuôi dài: Đó quả là cái giá quá đắt phải trả để đạt
được một thứ vô dụng nhưng lại là biểu tượng của những phẩm chất bên
trong của bạn. Giả sử tất cả sinh viên đều đồng tình với việc giảm thời gian
học đại học xuống còn một nửa so với hiện tại: Những sinh viên đang học
