Trung Quốc có khuynh hướng thấp hơn con số thực tế do các khác biệt về mẫu
điều tra hoặc do không nắm được số liệu thực tế về số trẻ em sinh ra mà chưa
qua khai báo. Chẳng hạn, nghiên cứu của nhóm tác giả Thái Phưởng thực hiện
cho WB (2012) tính toán rằng TFR thực tế của Trung Quốc năm 2007 là 1,57 –
cao hơn một chút so với con số 1,45 của các tổ chức quốc tế đưa ra.
Nhưng khó có thể phủ nhận rằng, ngay cả sau khi đã tiến hành điều chỉnh,
TFR của Trung Quốc hiện nay ở mức thấp hơn nhiều so với mức sinh thay thế,
trong khi đó để đảm bảo việc duy trì dân số, mức sinh thay thế tiêu chuẩn phải
lớn hơn 2.
Đứng trước thực tế này, chính phủ Trung Quốc đã có những động thái hướng
tới việc xóa bỏ chính sách một con. Tuy nhiên, hiệu quả mà việc gỡ bỏ sự hạn
chế đem lại vẫn là một ẩn số.
Hộp 7.1: Tác động của chính sách một con tại Trung Quốc
Tác động đầu tiên của chính sách này là việc nó có thể khiến sự suy giảm
lực lượng lao động của Trung Quốc diễn ra với tốc độ nhanh hơn. Theo ước
lượng của Trung tâm Nghiên cứu Dân số và Việc làm Trung Quốc, từ năm
2025, lực lượng lao động của nước này sẽ bắt đầu suy giảm với quy mô mỗi
năm 10 triệu lao động, số người già (trên 60 tuổi) đến năm 2030 sẽ đạt
khoảng 360 triệu người. Nguyên nhân của tình trạng này – một phần – được
cho là do tác động của chính sách một con ban hành hồi những năm 1980.
Tác động thứ hai, nhiều chuyên gia cho rằng, chính sách một con cũng là
một trong những nguyên nhân khiến tỉ lệ tiết kiệm/tích lũy ở Trung Quốc ở
mức cao nhất nhì khu vực Đông Á. Bởi lẽ, một người con đến tuổi trưởng
thành thường sẽ phải chăm lo cho bố mẹ mình, nên sẽ phải tìm cách tích lũy
từ khi còn trẻ, thay vì tiêu dùng hết cho bản thân. Ngoài ra, bố mẹ muốn
giảm gánh nặng cho gia đình khi về già cũng thường tích lũy để có thể “đỡ
đần” thêm cho con cái sau này.
Tác động thứ ba, chính sách một con có thể làm chậm quá trình chuyển
đổi phương thức tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc do tỉ lệ tích lũy lớn
làm giảm tỉ lệ tiêu dùng.
Tác động thứ tư, chính sách một con khiến cho vấn đề mất cân bằng giới
tính thêm trầm trọng. Năm 2012, tỉ lệ nam:nữ mới sinh của Trung Quốc là
