nổi danh. Một khi danh lợi và hư vinh đó chưa đạt được, thì ngòi bút của
người viết vẫn không chịu ngưng nghỉ, tự nhiên sẽ có những xung đột từ tầng
bản năng sâu thẳm nổi lên giống như loài động vật. Nhưng khác với động vật
thông thường ở chỗ những xung động đó rất ngoan cố và bền vững, không vì
chịu ảnh hưởng của đói no, ấm lạnh hay thời tiết mùa vụ mà ngưng lại, ém
xuống; nó giống như bài tiết, phóng xả, cần là làm. Chỗ khác nhau ở đây là vật
thải loại lại phú cho tình cảm và thẩm mĩ, ví dụ như nỗi đau thương. Đã thế
còn đưa nỗi đau thương này, hoặc niềm sung sướng kia nhập vào trong ngôn
ngữ. Anh vạch mặt cục diện mê tín, lừa đảo trong thiên hạ, thậm chí đụng đến
tổ quốc, đảng, lãnh tụ, lí tưởng, con người mới... thì đồng thời lại dùng văn
học tạo nên một bức màn che phủ, mà qua đó người ta có thể nhìn thấy ít
nhiều. Anh lẩn trốn bên này bức màn, bí mật trà trộn với khán giả, tự tìm lấy
thú vui, hoặc là một sự thỏa mãn.
Thế giới này khắp nơi đều là nói dối, và bản thân anh cũng thế, đang sáng
tác những lời dối trá, trong khi đó động vật không hề biết lừa ai, chúng sống
trên đời như thế nào thì y hệt thế ấy. Ngược lại, con người dùng bao lời dối trá
để ngụy trang cho mình. Sự khác nhau giữa con người và con vật là ở chỗ này.
Có những kẻ giảo hoạt hơn nhiều so với dã thú thì nhờ lừa đảo mà che giấu
bao xấu xa, bẩn thỉu của mình, hoặc tìm ra lí do gì đó để biện minh. Lấy hành
vi tố khổ để thay cho sự thống khổ, thì hình như nỗi đau ấy có thể nhẫn chịu ít
nhiều. Ngày xưa ở nhà quê người ta thường hát các bài ai điếu lúc đưa tang đã
có tác dụng gây mê, hát đến nỗi ghiền luôn, và những khúc nhạc mênh mang
tấu lên nơi giáo đường cũng không ngoài mục đích đó.
Nhà điện ảnh nọ chuyển thể tác phẩm văn học và đưa lên màn bạc, đã
phơi bày bạo lực chính trị và mặt trái xấu xa của nhân tính ra trước mọi người.
Nhờ tấm màn chân thực và cách biệt với khán giả ấy, mà người ta có thể cảm
thấy; đứng bên ngoài để quan sát bạo lực và thói xấu, thì bạo lực và thói xấu
đó hình như có chỗ mê hoặc bản thân mình, chắc là do sự kì diệu của nghệ
thuật và văn học đã gây nên.
Cái gọi là sự chân thành của nhà thơ cũng giống như cái gọi là tính chân
thực nơi tiểu thuyết gia, các tác giả nấp đằng sau, kiểu như ông thợ ảnh sau cái
máy, sau ống kính công tâm, lạnh lùng, khách quan, ngược lại những gì chiếu
