rõ, đã hiểu tấn trò này vì nó từng diễn ra khá nhiều lần. Quần chúng phát biểu
được bố trí người sau gắt gao hơn người trước, khiến không khí hội nghị càng
lúc càng mãnh liệt. Ai nấy đều viện dẫn “lời Mao Chủ tịch” để đối chiếu, soi
rọi hành vi và ngôn từ của anh. Anh đặt luôn cuốn sổ tay lên bàn cặm cụi viết,
cặm cụi ghi bằng hết những lời phát biểu giúp đỡ ấy, của Trương tam, của Lý
tứ, không sót một ai, trước là để biểu thị thái độ thành khẩn tiếp thu, sau làm
tài liệu, nhỡ mai kia vật đổi sao dời, tình thế đảo ngược, thì căn cứ vào cuốn sổ
tay này anh quyết không tha thứ người hào, cũng “tận tâm giúp đỡ” như
Trương tam, như Lý tứ hôm nay. Các cuộc vận động chính trị bấy lâu lúc nắng
lúc mưa khiến người ta như đánh bạc với cách mạng, thắng thua đều phải đặt
tiền cọc, rồi kẻ thành, người bại, cười cười, khóc khóc, thật trớ trêu.
Anh đang ghi rất nhanh, rất đầy đủ, chủ yếu là để trả đũa sau này thì bỗng
khựng lại vì lão họ Đường nọ đứng lên, tay cầm sách đỏ, đoạn giở ra đọc một
vài câu và đặt điều gán tội cho anh. Anh quắc mắt nhìn Đường, hắn có vẻ sợ
hãi và để lấy lại khí thế, Đường thị hét to, nước bọt bắn ra tung tóe. Anh thầm
nghĩ, họ Đường kia, mày xuất thân từ gia đình địa chủ, chẳng chịu tham gia
hoạt động xã hội, phong trào, vậy mà giờ đây dám giả bộ lập công, trà trộn.
Nhân cơ hội gặp may, đối thủ yếu, ăn nói lôm côm, anh liền phản kích, chửi
hắn mấy câu cho sướng miệng, vặn nắp bút máy và tuyên bố phải chờ làm rõ
vấn đề cái đã, đoạn bỏ hội nghị, rời sân phơi nông trường, mồm lẩm bẩm “tôi
không tham gia kiểu họp hành như thế này”, sở dĩ anh làm già đến nước ấy là
vì đa số quần chúng thuộc phe cánh của mình, các vị đại diện quân đội thì mới
về chưa nắm hết tình hình đầu đuôi, xuôi ngược. Nhưng nghĩ lại, anh thấy khó
lòng thoát khỏi cái lưới đang bủa giăng, sớm muộn gì rồi cũng bị cất lên, hốt
gọn, do đó thượng sách vẫn phải chuồn nhanh.
Hoàng hôn dần buông, anh lững thững rảo bước hướng ra xa, vượt khỏi
biên giới nhà trường lúc nào không hay, nơi đấy là một hàng cọc bê tông căng
dày dây thép gai, và nhiều chỗ đã bị cắt đứt. Ngoài kia hàng cọc mấy nông dân
đang xếp than vào lò nung vôi, họ đổ dầu nhen lửa, khói cuộn lên, rồi đốt pháo
khánh thành, xem như xong việc bỏ về. Anh ngoái nhìn nông trường của “Cán
hiệu 57” và chẳng thấy bóng hình ai truy đuổi, anh tiếp tục đi về vùng sáng
phía mặt trời lặn, bao la đầm lầy, kiềm thổ một dãy mênh mông Cố Đạo bên
