22
ĐOẠN VI
CHẤP TÂM HỢP VỚI CHỖ NÀO THÌ LIỀN CÓ Ở CHỖ ẤY
Ông A Nan bạch Phật: "Tôi thƣờng nghe Phật chỉ dạy tứ chúng: Do tâm
sinh nên các thứ Pháp sinh, do Pháp sinh nên các thứ tâm sinh. Nay tôi
suy nghĩ thì tức cái thể suy nghĩ đó thật là tâm tính của tôi, hễ hợp với
chỗ nào thì tâm liền có ở chỗ đó, chứ không phải ở trong, ở ngoài hay ở
chặng giữa".
Phật bảo ông A Nan: "Nay ông nói rằng: Do Pháp sinh nên các thứ tâm
sinh, hễ hợp với chỗ nào thì tâm liền có ở chỗ đó. Cái tâm ấy nếu không
có tự thể thì không thể hợp đƣợc; chứ còn nếu không có tự thể mà vẫn
hợp đƣợc thì giới thứ 19 cùng trần thứ 7 hợp lại đƣợc hay sao? Nghĩa ấy
quyết không đúng. Còn nếu có tự thể thì trong khi ông lấy tay tự gãi thân
ông, cái tâm biết gãi của ông ở trong thân ra hay từ bên ngoài vào? Nhƣ
ở trong thân ra thì lại phải thấy bên trong, còn nhƣ từ ngoài vào thì trƣớc
hết phải thấy cái mặt".
Ông A Nan bạch Phật: "Thấy là con mắt, còn tâm thì biết chứ không
phải thấy nhƣ con mắt; nói tâm thấy là không đúng nghĩa".
Phật dạy: "Nếu con mắt thấy đƣợc thì khi ông ở trong phòng, cái cửa có
thấy đƣợc không? Lại những ngƣời chết rồi, vẫn còn con mắt, lẽ ra phải
thấy đƣợc vật; mà nếu thấy đƣợc vật thì sao gọi là chết. A Nan, lại nếu
cái tâm hay biết của ông phải có tự thể thì có một thể hay có nhiều thể?
Nay tâm ở nơi thân ông, thể ấy cùng khắp cả mình hay không cùng
khắp? Nếu tâm có một thể thì ông lấy tay gãi một chi, lẽ ra cả tứ chi đều
biết; mà nếu đều biết thì lại không biết gãi ở chỗ nào. Nếu biết chỗ gãi
thì cái thuyết một thể của ông tự nhiên không thể thành lập đƣợc. Nếu
nhƣ có nhiều thể thì thành ra nhiều ngƣời, còn biết cái thể nào là thể của
ông. Nếu cái thể ấy cùng khắp cả mình thì lại nhƣ trƣớc kia, không biết
đƣợc chỗ gãi. Nếu còn nhƣ không cùng khắp thì khi ông chạm trên đầu,
đồng thời cũng chạm dƣới chân, hễ đầu có biết, lẽ ra chân phải không
biết, nhƣng hiện nay ông lại không phải nhƣ thế. Vậy nên biết rằng hễ
hợp với chỗ nào, tâm liền có ở chỗ đó, thật không có lẽ nào nhƣ vậy".
