23
ĐOẠN VII
CHẤP TÂM Ở CHẶNG GIỮA
Ông A Nan bạch Phật: "Thƣa Thế Tôn, trong khi Phật nói thật tƣớng với
các vị Pháp vƣơng tử nhƣ ngài Văn thù, tôi có nghe Đức Thế Tôn cũng
dạy rằng: Tâm không ở trong, cũng không ở ngoài. Theo ý tôi nghĩ: Tâm
ở trong thân, sao lại không thấy bên trong; tâm ở ngoài thân thì thân và
tâm không cùng biết. Vì tâm không biết bên trong nên không thể nói tâm
ở trong thân, vì thân và tâm cùng biết nên nói tâm ở ngoài cũng không
đúng lý. Nay thân và tâm cùng biết, lại tâm không thấy đƣợc bên trong
thân thì tâm phải ở chặng giữa".
Phật bảo ông A Nan: "Ông nói "ở chặng giữa" thì cái giữa ấy chắc
không lẫn lộn và không phải không có chỗ. Nay ông nhận định cái giữa
ấy ở chỗ nào, ở nơi cảnh hay ở nơi thân? Nếu ở nơi thân mà ở một bên
thì không phải là giữa; còn nếu ở giữa thân thì cũng nhƣ ở trong thân.
Nếu cái giữa ở nơi cảnh thì có thể nêu ra đƣợc hay không thể nêu ra
đƣợc? Không nêu ra đƣợc thì cũng nhƣ không có cái giữa, còn nêu ra
đƣợc thì lại không nhất định ở giữa. Vì sao? Ví nhƣ có ngƣời lấy một
cây nêu, nêu một chỗ làm cái giữa, thì phƣơng Đông trông qua, cái nêu
lại ở phƣơng Tây; phƣơng Nam nhìn ra, cái nêu thành ở phƣơng Bắc.
Cái giữa nêu ra đã lẫn lộn thì tâm phải rối bời, không rõ ở đâu".
Ông A Nan bạch Phật: "Cái giữa của tôi nói, không phải hai thứ ấy. Nhƣ
Đức Thế Tôn thƣờng dạy: Nhãn căn và sắc trần làm duyên, phát sinh
nhãn thức. Nhãn căn có phân biệt, sắc trần không hay biết, nhãn thức
sinh ra ở giữa thì tâm ở chỗ đó".
Phật dạy: "Nếu tâm ông ở giữa căn và trần thì cái thể tâm ấy gồm cả hai
bên hay không gồm cả hai bên? Nếu gồm cả hai bên thì ngoại vật và tâm
thể xen lộn, còn biết tâm là gì? Ngoại vật không phải có biết nhƣ tâm
thể; bên có biết, bên không biết, trái hẳn lẫn nhau thì lấy cái gì làm cái ở
giữa? Gồm cả hai bên cũng không đƣợc và nếu không phải có biết và
cũng không phải không biết thì tức là không có thể tính, lấy gì làm cái
tƣớng ở giữa. Vậy nên biết rằng ông nói cái tâm phải ở chặng giữa, thật
không có lẽ nào nhƣ vậy".
