49
ĐOẠN III
CHỈ RA HAI THỨ NHẬN THỨC SAI LẦM
Chi 1. Chỉ ra hai thứ sai lầm
A Nan, tất cả chúng sinh luân hồi trong thế gian đều do hai nhận thức sai
lầm, phân biệt trái ngƣợc, chính nơi tâm tính mà phát sinh, chính theo
nghiệp báo mà xoay vần. Hai nhận thức ấy là gì? Một là nhận thức sai
lầm nghiệp riêng của chúng sinh, hai là nhận thức sai lầm nghiệp chung
của chúng sinh.
Chi 2. – Nhận thức sai lầm nghiệp riêng.
Thế nào gọi là nhận thức sai lầm nghiệp riêng? A Nan, nhƣ ngƣời thế
gian, con mắt bị bệnh lòa thì ban đêm trông ngọn đèn, riêng có thấy
bóng tròn ngũ sắc bao phủ. Ý ông nghĩ thế nào? Cái bóng tròn hiện ra
nơi ngọn đèn, đó, là sắc của ngọn đèn hay là sắc của cái thấy? A Nan,
nếu nhƣ là cái sắc của ngọn đèn, thì sao những ngƣời không lòa lại
không cùng thấy, mà chỉ có ngƣời lòa mới thấy bóng tròn. Nếu nhƣ là
sắc của cái thấy, thì cái thấy đã thành sắc rồi, còn cái ngƣời lòa kia thấy
đƣợc bóng tròn thì gọi là cái gì?
Lại nữa, A Nan, nếu cái bóng tròn kia ngoài ngọn đèn, riêng mình tự có,
thì lẽ ra khi trông qua bình phong, bức màn, bàn trà, ghế ngồi, đều có
bóng tròn hiện ra; còn nếu ngoài cái thấy, bóng tròn, riêng mình tự có,
thì lẽ ra không thể thấy đƣợc, làm sao ngƣời lòa lại thấy bóng tròn. Vậy
nên biết rằng: Sắc thật ở nơi ngọn đèn, cái thấy bị bệnh làm ra có bóng
tròn. Cả cái bóng tròn và cái thấy bóng tròn đều là bệnh lòa. Nhận thấy
đƣợc bệnh lòa thì cái nhận thấy đó không phải là bệnh; rốt cuộc không
nên nói rằng bóng tròn là ngọn đèn hay là cái thấy, trong đó còn có bệnh
lòa không phải ngọn đèn, không phải cái thấy. Ví nhƣ mặt trăng thứ hai,
không phải thật thể mặt trăng và cũng không phải là cái bóng của mặt
trăng. Vì sao? Vì thấy có mặt trăng thứ hai là do dụi mắt mà thành ra
vậy. Các ngƣời có trí, không nên bảo rằng mặt trăng dụi mắt mà thành ra
đó, là hình tƣớng hay không phải là hình tƣớng, là ra ngoài cái thấy hay
không ra ngoài cái thấy. Bóng tròn cũng nhƣ vậy, nó do bệnh lòa mắt mà
thành; nay dầu muốn gọi cái gì là ngọn đèn hay là cái thấy cũng không
đƣợc, huống nữa, còn phân biệt là không phải nhọn đèn hay không phải
là cái thấy!
