69
Chi 6. Thu ý, Pháp và ý thức giới.
"A Nan, lại nhƣ ông bày tỏ: Ý căn và Pháp trần làm duyên, sinh ra ý
thức. Thức đó lại là nhân ý căn sinh ra, lấy ý căn làm giới, hay nhân
Pháp trần sinh ra, lấy Pháp trần làm giới?
A Nan, nếu nhân ý căn sinh ra, thì trong ý ông, chắc phải có chỗ nghĩ
ngợi mới phát minh đƣợc cái ý của ông ; nếu không có các Pháp trần, thì
ý căn không thể sinh ra đƣợc. Rời các Pháp trần, ý căn còn không có
hình tƣớng, thì đem ý thức ra mà dùng vào việc gì?
Lại cái thức tâm của ông với các thứ nghĩ ngợi, các sự rõ biết là đồng
nhau hay khác nhau. Nếu đồng với ý căn, thì tức là ý căn rồi, làm sao lại
do ý căn sinh ra? Nếu khác, mà không đồng với ý căn, thì lẽ ra không
còn biết gì.
Nếu không biết gì, thì làm sao lại do ý căn sinh ra; còng nếu có biết, thì
làm sao lại chia ra ý thứ và ý căn? Chỉ hai tính đồng nhau, khác nhau
còn không thành, làm sao lập đƣợc thành giới?
Nếu nhân Pháp trần sinh ra, thì các Pháp trong thế gian, không ngoài
năm trần. Ông hãy xét các Pháp sắc, thanh, hƣơng, vị, xúc, có tƣớng rõ
ràng đối với năm căn, đều không thuộc về phần thu nạp của ý căn. Nếu ý
thức của ông quyết định nƣơng nơi Pháp trần mà sinh ra, thì ông hãy xét
từng Pháp, từng Pháp, hình trạng thế nào. Nếu rời hẳn các tƣớng sắc,
không, động, tĩnh, thông, bịt, hợp, ly, sinh, diệt, thì rốt ráo không thành
một Pháp nào cả.
Lại, sinh cũng là các Pháp nhƣ sắc, nhƣ không sinh ra, diệt cũng nhƣ các
Pháp nhƣ sắc, nhƣ không diệt mất. Các nguyên nhân đã không thành, thì
cái thức do nó sinh ra, còn có hình tƣớng gì; hình tƣớng còn không có,
làm sao mà lập đƣợc thành giới. Vậy, nên biết rằng ý căn, Pháp trần làm
duyên, sinh ra ý thức, cả ba chỗ đều không, và ba giới ý căn, Pháp trần
và ý thức, vốn không phải tính nhân duyên, không phải tính tự nhiên".
