sử đã trở thành nhân tố tất định, thế thì lịch sử đã trở thành số
mệnh, thế thì lịch sử đã trở thành số phận - thế thì lịch sử là tất định.
Bây giờ lịch sử là gì? Và Marx nói chủ nghĩa cộng sản là giai đoạn
không tránh khỏi. Lịch sử đã xác định rằng nó sẽ tới, và mọi thứ đều
được lịch sử xác định. Bây giờ lịch sử trở thành siêu Thượng đế.
Nhưng ai đó xác định là cần tới. Con người không thể sống với thực
tại như nó đang thế: hỗn độn, ngẫu nhiên. Con người không thể nào
sống với thực tại mà không tìm ra ý tưởng nào đó làm cho nó có
nghĩa, có liên quan, liên tục, cái cho nó một hình dáng mà lí trí có
thể hiểu được; cái có thể được mổ xẻ, phân tích thành nguyên nhân
và hậu quả.
Freud đã vứt bỏ ý tưởng về Thượng đế, nhưng rồi vô thức lại trở
thành Thượng đế - thế thì mọi thứ lại được xác định bởi vô thức của
con người, và con người bất lực trong tay của vô thức. Bây giờ đây
là những cái tên mới cho Thượng đế; nó là huyền học mới.
Tâm lí theo trường phái Freud là huyền học mới về Thượng đế. Cái
tên đã đổi nhưng dòng chảy vẫn còn như cũ; cái nhãn đã đổi, nhãn
cũ đã bị bỏ đi; cái nhãn mới vẽ, tươi tắn đã được dán vào nó - nó có
thể lừa những người không tỉnh táo mấy. Nhưng nếu bạn đi sâu hơn
vào phân tích của Freud, bạn sẽ lập tức thấy rằng bây giờ vô thức
đang làm cùng công việc mà Thượng đế vẫn làm.
Cho nên có gì sai với Thượng đế đáng thương? Nếu bạn phải bịa ra
cái gì đó, và con người bao giờ cũng phải được xác định bằng cái gì
đó - lịch sử, kinh tế, vô thức, thế này thế nọ - nếu con người không
thể được tự do, thì phỏng có ích gì mà thay đổi huyền học, thượng
đế học? Điều đó chẳng tạo ra khác biệt gì.
Bạn có thể là người Hindu giáo, bạn có thể là người Mô ha mét giáo,
bạn có thể là người Ki tô giáo, bạn có thể là người Do Thái giáo -
điều đó chẳng tạo ra mấy khác biệt. Tâm trí của bạn vẫn còn trẻ con,
bạn vẫn còn chưa chín chắn. Bạn vẫn còn đi tìm, bạn tiếp tục tìm
kiếm hình ảnh người bố: ai đó ở đâu đó người có thể giải thích mọi
thứ, người có thể trở thành việc giải thích tối hậu.
Tâm trí chín chắn là người có thể vẫn còn đấy mà không có tìm kiếm
nào cho dù không có lời giải thích tối hậu về mọi vật.
Đó là lí do tại sao Phật nói: Ta không phải là người siêu hình. Ông
ấy không có siêu hình. Siêu hình nghĩa là việc giải thích tối hậu về
