dẫn, nhưng chưa hẳn là giúp bạn giỏi hơn. Tôi dành nhiều thời gian để chơi
những bản nhạc mình đã biết, bao gồm hàng chục giờ biểu diễn trên sân
khấu. Cũng như các kỳ thủ trung cấp trong nghiên cứu của Charnesss, tôi đã
để cho sự thỏa mãn này tăng dần một cách kém hiệu quả trong khi Jordan,
cũng trong cùng độ tuổi ấy, đang miệt mài đầu tư vào việc học hỏi nghiêm
túc để giúp anh trở nên xuất sắc.
Đầu những năm 1990, Anders Ericsson, một đồng nghiệp của Neil Charness
tại Đại học bang Florida, đã tạo ra thuật ngữ “luyện tập có chủ đích”để miêu
tả phong cách học hỏi nghiêm túc này. Theo định nghĩa chuyên môn của
ông, đó là một “hoạt động được thiết kế, thường là bởi người thầy, với mục
đích duy nhất là cải thiện một cách hiệu quả năng suất của một cá nhân ở
một vài khía cạnh cụ thể.“Hàng trăm nghiên cứu tiếp nối đã chỉ ra rằng,
luyện tập có chủ đích chính là bí quyết đạt được sự xuất chúng trong nhiều
lĩnh vực khác nhau như cờ vua, y học, kiểm toán, lập trình máy tính, đánh
bài, vật lý, thể thao, đánh máy, tung hứng, nhảy múa và âm nhạc. Ví dụ, nếu
bạn muốn tìm hiểu nguồn gốc dẫn đến tài năng của những vận động viên thể
thao chuyên nghiệp, hãy nhìn vào thời gian biểu luyện tập của họ - hầu hết
họ đều thách thức khả năng thể thao của mình với sự hướng dẫn của những
huấn luyện viên lão luyện, từ khi họ còn là những đứa trẻ. Hoặc nếu bạn
chuyển hướng sang thắc mắc về khả năng viết lách của Malcom Gladwell,
thì ông ấy cũng sẽ hướng bạn đến việc luyện tập có chủ đích. Trong Outlier,
ông có nói rằng mình đã dành 10 năm rèn giũa tay nghề tại tòa
soạn Washington Post trước khi chuyển đến tờ New Yorker và bắt đầu viết
quyển sách nổi tiếng, The Tipping Point (Điểm Bùng Phát).
“Khi những chuyên gia thể hiện khả năng ưu việt của họ nơi công cộng, các
hành động của họ trông thật tự nhiên và không có vẻ gì là cần đến sự nỗ lực,
đến mức chúng ta gán cho chúng cái tên là những khả năng đặc
biệt,“Ericsson nhận định. “Tuy nhiên, khi các nhà khoa học bắt đầu đánh giá
các năng lực được cho là đặc biệt của các chuyên gia… thì họ không hề tìm
thấy bất kỳ đặc điểm ưu việt nào.“Nói cách khác, ngoại trừ một số ví dụ đặc
biệt - như chiều cao của các vận động viên bóng rổ chuyên nghiệp hay thân
