những tin tức chiến sự ra tiếng Nga, viết lại lên một mảnh giấy lấy từ vỏ
bao ximăng và chuyền mẩu tin ấy đi. Đấy là cách mà chúng tôi có được tờ
báo bí mật riêng của mình.
Một công nhân đường sắt già (Sicherpost) canh giúp chúng tôi khi có
tàu hỏa chạy qua. Ông ta thường đứng ở trên cao và khi thấy một đoàn tàu
sắp tới, ông sẽ thổi cái còi của mình để chúng tôi ngừng làm việc và rời
khỏi đường ray. Đấy là một ông già đáng mến; có thể trò chuyện với ông
những lúc tên đốc công và lính canh bỏ đi chỗ khác. Có lần tôi chú ý tới đôi
ủng đặc biệt của ông. Chúng ngắn và trông rất lạ mắt. "Đấy là đôi ủng của
ông nội tôi”, ông già kể với tôi. “Chúng đã được hơn trăm tuổi rồi. Tôi giữ
chúng trong hòm như một thánh tích. Nhưng thời bây giờ không tài nào
mua được giày ủng nên tôi vẫn phải dùng chúng.” Tôi vẫn để ý tìm hiểu
tình hình của tổ quốc nên lên tiếng hỏi ông già xem ông đã tới thăm vùng
lãnh thổ đang bị Đức chiếm đóng của nước Nga chưa. "Chưa,” ông già đáp,
“Tôi chưa từng tới nước Nga. Người ta đưa tôi tới Romania. Tôi đã tới
thăm Odessa, đó là một thành phố xinh đẹp.” “Nhưng Odessa chính là nước
Nga,” Tôi phản đối. "Không, bây giờ nó là của Romania”. Thật là đau khổ
và cay đắng khi phải nghe thấy điều đấy. Có lần tôi hỏi ông già xem ông ta
nghĩ về cuộc chiến tranh này như thế nào. "Công việc của tôi là thổi cái còi
của mình để các anh không bị đoàn tàu cán phải”, ông già trả lời. Rồi sau
một lúc im lặng, ông nói thêm: "Những ông lớn, những người ở Berlin, mới
biết chuyện đó.” Một câu trả lời điển hình kiểu Đức.
Có lần chúng tôi được thấy một cảnh khá khôi hài trong lúc làm việc.
Một đoàn xiếc đột nhiên tới cắm trại trên bãi đất trống gần đường tàu. Có
hai chiếc ôtô nhỏ với các lồng thú và các hình vẽ trang trí. Một người đàn
ông cụt tay, có lẽ là một thương binh, đang cho một con khỉ nhỏ ăn và một
phụ nữ đang chăm sóc lũ thú trong chuồng. Có những áp phích quảng cáo
sặc sỡ dán trên hai bên thành xe. Một trong những áp phích ấy mô tả một
chiếc dù đang thả xuống những con khỉ, vận quân phục lính Đức. Dòng chữ
viết: “Bọn Mỹ đã bị bắt, chúng ta chiến thắng. Một chương trình xiếc độc
