thượng. Thêm vào đó hắn đối xử với chúng tôi rất tàn nhẫn. Hắn vênh váo
nói với tôi rằng mình đã tốt nghiệp một trường thể dục thể thao. Rồi hắn
hỏi tôi như một giáo sư hỏi học trò tên những người Đức kiệt xuất mà tôi
biết. Khi tôi nêu tên Henrich Heine trong số những nhà thơ Đức, hắn sửa
lưng tôi với một cái nhìn khinh miệt, bảo rằng không hề có một nhà thơ
Đức nào với cái tên như thế. Tới lượt mình, tôi đề nghị hắn kể tên những
nhà văn Nga mà hắn biết. "Bá tước Leo Tolstoi và Dostoyevski là linh hồn
Nga.” Đã bao giờ hắn được nghe về Pushkin chưa nhỉ? "Pushkin, Pushkin,
- tên Đức hỏi lại tôi, phát âm nhấn mạnh âm tiết cuối. “Ông ta là ai, một
người theo chủ nghĩa quốc tế hay là một người theo chủ nghĩa dân tộc?”
Tôi không biết trả lời câu hỏi đó như thế nào mà chỉ đáp rằng ông là một
nhà thơ Nga vĩ đại. “Thế có nghĩa hắn là một người theo dân tộc chủ nghĩa”
gã Đức đáp và kiêu ngạo nói thêm: "Nếu hắn nổi tiếng thì tao đã phải biết
tên hắn rồi.” Một tên lính khác từng là sinh viên đại học, việc học của hắn
bị gián đoạn bởi chiến tranh. Khi nói chuyện với tôi, hắn bảo: "Tao là một
người trung lập. Tao không bênh vực mà cũng không thù ghét chúng mày.
Nhưng tao vẫn tin rằng chúng tao đối xử với chúng mày như thế là quá
mức nhân đạo”. Thật là một nhân vật trung lập đáng mến!
Dù đã rất cố gắng, nhóm bạn bốn người chúng tôi vẫn để mất đi một
đồng chí. Một tên lính canh quấy rối Boris Smirnov vì một lý do gì đó và
đánh anh. Để phản ứng Boris liền ngưng làm việc. Lát sau tôi tìm cách lại
gần anh và khẽ bảo: “Cậu phải cố vượt qua chuyện này để sống sót, Boris.
Quay trở lại làm việc; nếu không cậu sẽ gặp rắc rối đó.” Anh trả lời: "Giờ
thì đã quá muộn. Tớ chịu hết nổi rồi. Cứ để chuyện ấy tới.” Bọn Đức lôi
anh đi một nơi nào đó và chúng tôi không bao giờ còn gặp anh nữa. Chuyện
đó xảy ra vào cuối năm 1942. Về sau, tới năm 1944, khi tình thế của bọn
Đức đã thay đổi, chúng tôi cùng sát cánh chặt chẽ với nhau và trở nên táo
bạo hơn. Nếu có ai trong đội bị bọn Đức làm phiền, tất cả chúng tôi liền
dừng làm việc, mặc cho chúng la hét và dọa nạt.
