tháng Tám, vẫn còn hai ngàn gia đình tại các trại, một số nằm tại thung
lũng sông Vệ, chưa có bất kỳ một loại lều lán nào để che mưa, che nắng.
Vào đầu tháng 8, Phó Đại sứ Robert Komer mới biết được tình hình trên
qua tin tức truyền hình và báo chí, đã viết một bức thư đề ngày 15 tháng 8
cho bác sĩ Nguyễn Phúc Quế, Uỷ viên Ban tỵ nạn của chính quyền Sài
Gòn. Bức thư được sao chụp lại và phân phát cho một vài quan chức cửa
vùng I chiến Thuật[*]. Bức thư viết:
[*] Vùng I chiến thuật: Vùng quân sự bao gồm năm tỉnh duyên hải
cực Bắc của Nam Việt Nam. (Chú thích của tác giả)
“Tôi chắc chắn rằng ông sẽ đồng ý với tôi là tình hình dân tỵ nạn hiện
nay tại vùng I là nghiêm trọng.
Có ít nhất đến một nửa số dân tỵ nạn ở Nam Việt Nam đang ở vùng I.
Tại nước Mỹ, nhất là trong Quốc hội, đang có nhiều lo lắng về tình hình cụ
thể tại Vùng I. Trong tuần qua, trên báo chí và trên truyền hình ở Mỹ, đã có
nhiều câu chuyện về tình hình Vùng I. Tôi lo sợi rằng vấn đề dân tỵ nạn tại
vùng này đã vượt quá khả năng xử lý của chính phủ Việt Nam Cộng hoà.
Tôn lợp nhà và các vật tư làm lán trại khác đã bị thiếu trầm trọng, lại không
đủ trực thăng vận chuyển. Nhu cầu về lương thực dự trữ khẩn cấp rất lớn.
Chúng tôi được thông báo rằng số dân tỵ nạn được nhận khoản Trợ cấp
Cứu tế tạm thời chưa đến 50%; số dân nhận khoản Trợ cấp Tái Định cư
chưa đến 25%’ và hoạt động của Uỷ ban đặc biệt về người tỵ nạn gặp nhiều
trở ngại nghiêm trọng do nhiều quan chức cấp tỉnh không quan tâm.”
Vị Phó Đại sứ tiếp tục đưa ra ý kiến nên có chế độ ưu tiên dành cho
việc chuyên chở lương thực cho số dân chúng bị mất hết tài sản tại Vùng I.
Trong thư trả lời, bác sĩ Quế đã đổ trách nhiệm gây nên tình hình
khủng hoảng này cho Lục quân Mỹ. Ngày13 tháng 10, hãng thông tấn Mỹ
UPI đưa tin bác sĩ Quế nói rằng trong một vài trại ở Vùng I “lương thực
thiếu thốn trầm trọng và có nguy cơ sẽ xảy ra nạn đói nghiêm trọng”. Bản
tin viết tiếp:
“Bác sĩ Quế phàn nàn rằng nhiều lúc ông chỉ được thông qua trước
một ngày khi các cuộc hành quân của quân đội Mỹ đột nhiên gây ra hàng
ngàn người tỵ nạn.
