Hình như bầu trời đang phơi ra trước mắt ông những đám mây nhợt nhạt
giống cảnh tượng một đoàn quân thất trận, một bầy người thương tích với
vầng trán xanh xám, cả đám lính gầy nhom của những dân tộc chiến bại,
những khối thịt bầm đen toát ra mồ hôi cơn hấp hối, tất cả như hiện lên nỗi
đau đớn, sự thảm bại, nỗi bất hạnh, sự khiếp đảm và nỗi cô đơn của kiếp
làm người. Đâu rồi những giờ phút huy hoàng đã làm tâm hồn ông cất lên
tiếng hát? Để rồi giờ đây chút linh hồn ấy bé quắt lại, run rẩy như chiếc lá
rụng trước gió thu không còn chút cmg nào về sự tàn tạ xảy ra đến nơi..Sự
đau đớn này kéo dài cho đến lúc đoàn người vượt đò ngang trên sông Cấm,
cập bến Thiết cũng vào lúc phong cảnh đã có nhiều thay đổi.
Nơi đây, trong cảnh hỗn độn của những đỉnh đồi cao bù xù, làn hơi nước
bốc lên đang hoà quyện với sương mù từ phía biển bay vào. Trên lưng ngựa
nhảy xuống, lão quan hộ tống ra hiệu cho đoàn dừng lại trong khi Soạn
đang leo lên một mỏm đá dựng đứng quan sát xung quanh, mặt mày tỉnh
bơ.
Khi mới đi vài bước, Lê Hữu Trác liền bị thôi miên trước cảnh đẹp mê hồn
của nhiều cuộc phối ngẫu tưởng tượng mà không ai chứng kiến ngoài tiếng
kêu vang của đàn khỉ và giọng inh ỏi của bầy chim. Một niềm cảm xúc
đang xâm chiếm cùng với sự mệt mỏi làm ông buồn rầu cảm khái. Ông tự
nói với mình "Nào ai có thể tin được là tấm thân khốn khổ của ta giờ đây
đã trở thành nạn nhân của thói vinh hoa phú quý. Nếu như ta bị dồn đến
tình thế xấu xa này, đó là do ta không cố gắng giấu mình đấy nhé!"
Từ trong đáy sâu của lương tâm ông, lộ ra một điều gì đó khô cứng và đơn
lẻ, nặng mùi cá nhân và cả ích kỷ nữa. Và càng ngắm kỹ bức tranh mờ ảo
này thì tâm trạng ông càng trở nên chán ngán nhưng việc đi gần đến biển cả
lúc này đang đánh thức trong ông ý nghĩ về truyền thống ngàn xưa làm cho
ông thêm quả cảm, mãnh liệt và tinh thần tự chủ trong ông đang được trả
lại.
