tâm tiêu cực (bất thiện). Nhưng khi người tu đã đi đến nơi, thiện hay bất thiện
cũng không còn. Kết quả cuối cùng là chấm dứt mọi thứ, cả thiện và bất thiện. Có
hai cấp, học nhân và vô học nhân. Học nhân (sekha), đó là người vẫn còn tu học,
vẫn còn tu tập để phát huy thiện và loại bỏ bất thiện. Vô học nhân (asekha) là
người đã đến nơi, người không còn phải tu tập điều gì nữa. Khi tâm đã đạt đến
mức chứng
ngộ hoàn toàn, chẳng còn gì để tu tập nữa. Những vô học nhân như vậy
không còn cần phải dùng những quy ước về giáo lý và thực hành nữa, không cần
phải dùng những phương pháp và giảng giải mà Phật và tổ đã chế ra để dùng cho
các học nhân như chúng ta nữa. Vô học nhân là những người [chúng ta lại dùng
quy ước ngôn ngữ của chúng ta ở đây] đã diệt bỏ tất cả mọi ô nhiễm trong tâm.
Đó là người giác ngộ.
Người học nhân (sekha) phải tu tập từ đầu các bước của con đường đạo, từ
đầu cho đến cuối. Sau khi người ấy hoàn thành con đường, người ấy được gọi là
người vô học nhân (asekha), có nghĩa là người không cần tu học nữa, bởi vì mọi
thứ đã xong, (không còn gì để làm nữa). Những thứ cần phải tu tập đã làm xong.
Nghi ngờ đã chấm dứt. Không còn phẩm hạnh nào cần phải tu dưỡng nữa. Không
còn ô nhiễm nào cần phải loại bỏ nữa. Chỗ này đang nói về một cái tâm trống
không. (Một cái tâm trong suốt). Khi đã giác ngộ như vậy, người tu chẳng còn bị
tác động bởi bất cứ thứ gì thiện hay bất thiện nữa. Người tu không còn bị lay
chuyển bởi bất cứ thứ gì mình gặp phải, và bậc thánh nhân ấy sống trong bình an
và hạnh phúc.
--------
Trong cõi vô thường này, nhiều lúc chúng ta khó tìm ra một người thầy là
bậc chân tu để chỉ ra con đường tu cho chúng ta. Nhưng có lúc cũng gặp được.
Nhưng cơ duyên đó không phải dễ có. Khi không có sư thầy chỉ dẫn, chúng ta bị
dục vọng dày đặc che mờ tâm trí, và cả xã hội sống theo đường lối của tham, sân,
si. Do vậy, thời buổi bây giờ Phật giáo dường như phải tự xoay sở để tồn tại. Phật
giáo đang được thực hành một cách xa vời với ý nghĩa đích thực của nó, xa vời
với giáo pháp đích thực, nhưng chúng ta cũng nên cố gắng tận dụng mọi cơ
duyên có được để tu hành. (Gặp được một sư thầy bậc chân tu là điều quý hiếm,
hãy tận dụng cơ hội đó).
