Chúng ta đã từng nghe giáo lý của Phật là hiểu biết về khổ và hiểu biết
nguyên nhân tạo ra khổ. Và thêm nữa, chúng ta hiểu biết về sự tự do khỏi khổ và
con đường dẫn đến sự tự do đó. Phật dạy chúng ta chỉ cần biết về bốn điều này.
Khi chúng ta hiểu biết về bốn điều này, chúng ta sẽ có thể nhận biết khổ đau khi
nó khởi sinh và biết rõ về nguyên nhân của nó. Chúng ta biết khổ không phải tự
dưng mà có! Khi chúng ta muốn giải thoát khỏi khổ đau thì chúng ta phải trừ diệt
nguyên nhân gây ra khổ.
Vì sao chúng ta có cảm giác khổ, cảm giác bất toại nguyện? Chúng ta sẽ
nhìn thấy: sở dĩ chúng ta khổ là do chúng ta còn dính mắc vào đủ loại sự thích và
không thích liên tục liên tục. Chúng ta đi đến hiểu biết rằng chúng ta bị khổ là do
những hành động (nghiệp) của chúng ta. Chúng ta khổ vì chúng ta gán này gán
nọ, gán giá trị vào những thứ vô thường và vô giá trị. Do vậy chúng ta nói: Biết
về khổ, biết về nguyên nhân khổ, biết về sự thoát khổ, và biết về con đường Đạo
dẫn đến sự thoát khổ. Khi chúng ta hiểu biết về khổ, chúng ta tiếp tục tháo gỡ nút
thắt. Nhưng chúng ta phải nhớ tháo gỡ nó bằng cách kéo ra theo hướng đúng đắn.
Nói cách khác, chúng ta phải biết rõ đó là cách mọi sự có mặt, biết cách của nút
thắt thì mới gỡ được nút thắt. Sự dính chấp, ràng buộc, tà kiến sẽ bị phá bỏ. Đây
là cách tu tập để chấm dứt mọi sự khổ của chúng ta.
Biết (sự thật) về khổ, biết nguyên nhân (nguồn gốc) khổ, biết về sự tự do
(giải thoát) khỏi khổ, và biết về con đường (đạo) dẫn đến chấm dứt khổ. Đây là
con đường đạo (Magga). Con đường chánh đạo là có tám phần hữu quan với
nhau: hiểu biết đúng đắn (chánh kiến), suy nghĩ đúng đắn (chánh tư duy), lời nói
đúng đắn (chánh ngữ), hành động đúng đắn (chánh nghiệp), công việc nghề
nghiệp đúng đắn (chánh mạng), tu tập sự chú tâm tỉnh giác đúng đắn (chánh
niệm), và tu tập sự định tâm đúng đắn (chánh định). Khi chúng ta có cách nhìn
đúng đắn (chánh kiến) về mọi sự vật và hiện tượng thì ta có được con đường
(đạo). (Chánh kiến đi đầu trong chánh đạo. Tà kiến thì đi hoài trong tà đạo và
vòng luân hồi sinh tử). Những phần trong Bát Chánh Đạo có thể dẫn đến chấm
dứt mọi sự khổ và sinh tử luân hồi. Tám phần đó dẫn chúng ta đạt đến đức hạnh
(giới), sự định tâm (định) và sự hiểu biết minh sát, trí tuệ (tuệ). Tám phần đó tạo
thành ba mảng của con đường đạo, đó là giới-định-tuệ (sīla, samādhi, paññā).
Chúng ta phải hiểu biết một cách rõ ràng về bốn điều. Ta phải muốn hiểu
biết rõ. Ta phải muốn nhìn thấy bốn điều sự thật đó bằng thực-tại. Khi chúng ta
