diễn ra trong sự sống thực, các học giả hàn lâm không còn theo kịp với những gì
đang diễn ra. Giống như khi ta bị té xuống từ ngọn cây. Chúng ta đâu còn biết có
bao nhiêu nhánh cây chúng ta đã qua trên đường té xuống đất, vì té quá nhanh.
Tương tự vậy, khi tâm bất ngờ bị chạm bởi một nhận thức của tâm (tưởng, tâm
tưởng), nếu nó thấy thích thì nó bay bổng trong một trạng thái tốt. Nó chỉ coi đó
là tốt nhưng nó không hề biết đến một chuỗi những điều kiện tác động đã xảy ra
và gây ra nhận thức đó. Tiến trình nhân duyên đó diễn ra theo đúng như đã được
mô tả lý thuyết trong kinh sách, nhưng nó hoàn toàn vượt qua những giới hạn của
lý thuyết đó.
Chẳng có gì để có thể chỉ ra: ''Đây là vô minh, Đây là cách hành tạo tác, và
Đây là phần thức''. Tiến trình không cho các học giả một cơ hội nào để đọc ra thứ
tự những phần hay mắc xích đang diễn ra. Mặc dù Phật đã phân tách và giải thích
trình tự diễn tiến của những khoảng-khắc tâm (sát-na) theo từng chi tiết vi nhỏ
nhất, nhưng đối với tôi tiến trình đó xảy ra chẳng khác nào như cú té cây. Sau khi
nghe cái bịch, làm gì ta có thể biết mình đã rớt bao nhiêu thước bao nhiêu tấc từ
ngọn cây. Cái chúng ta biết khi té xuống đất là cái bịch và đau!. Chỉ vậy thôi.
Tâm cũng như vậy. Khi nó té ngã vì thứ gì, ta chỉ ý thức biết được đó là khổ
đau. Những sự khổ, đau, buồn, rầu, sầu, não và tuyệt vọng có từ đâu? Nó không
đến từ lý thuyết trong kinh sách. Chúng ta chẳng bắt kịp chỗ nào và viết ra những
chỗ đã tạo ra sự khổ đau. Sự khổ đau của chúng ta không xảy ra tương ứng chính
xác theo lý thuyết, nhưng tiến trình thực xảy ra và trình tự trong lý thuyết chỉ
giống như hai kẻ đồng hành trên một con đường mà thôi. Vì vậy, sự học thuật học
giả là không thể nào theo kịp với thực tại. Vì lý do này nên Phật đã dạy chúng ta
phải tự mình tu dưỡng sự hiểu biết rõ ràng. Bất cứ sự gì khởi sinh, nó khởi sinh
xảy ra trong sự biết này. Rồi cái (người-) biết đó khi biết thì biết theo đúng lẽ với
sự thật, và như vậy thì cái tâm và những yếu tố liên hợp với nó (tức tâm sở)
không phải là cái ‘của ta’. Do vậy, cuối cùng thì tất cả những hiện tượng đó sẽ bị
dẹp bỏ và bỏ đi như rác rưởi vô giá trị. Chúng ta không cần phải dính líu theo
chúng, không cần phải coi chúng là ‘cái gì’. Buông bỏ, dẹp bỏ qua một bên.
Lý Thuyết và Thực Tại
Đức Phật không dạy về cái tâm và những yếu tố liên hợp của tâm [tâm và
tâm sở], do vậy chỉ có chúng ta bị dính vào những khái niệm đó. Ý dạy duy nhất
của Phật là muốn chúng ta nhận biết chúng là vô thường, khổ, và vô ngã. Rồi
