Một trái xoài non sau đó thành trái xoài lớn, trái xoài chín. Trái xoài non là
cùng một trái với trái xoài lớn và trái xoài chín, đúng không? Từ lúc nó chỉ là một
bông xoài nở trên cây xoài cho đến khi chín rụng, đó thực ra chỉ cùng một trái
xoài. Chỉ là một trái xoài, nhưng nó thay đổi, phát triển và chín muồi qua những
thời khác nhau. Non nhỏ, lớn lên và già chín; đó chỉ là tiến trình biến đổi của
cùng một trái xoài.
Những phương diện chúng ta hay gọi đều cùng một là một thứ. Giới hạnh
(sīla) đơn giản là việc kiêng cữ và từ bỏ những hành vi bất thiện. Người không có
giới hạnh là kẻ đang sống trong tình trạng nóng bức như hỏa ngục. Khi một
người biết từ bỏ những hành vi sai trái và nghiệp xấu ác, điều đó mang lại sự mát
dịu trong tâm và trái tim này. Mát dịu, không làm nguy hại, không còn bất thiện
—lành. Sự phúc lành có được từ sự không còn bất thiện chính là một cái tâm
được tĩnh lặng—đó là định (samādhi). Khi cái tâm đạt định, được trong sạch và
tinh khiết, nó sẽ nhìn thấy rõ mọi thứ. Lý là vậy. Giống như hồ nước được tĩnh tại
và không bị quấy động. Những ngày tĩnh lặng, ta có thể nhìn thấy khuôn mặt ta
dưới nước hồ. Ta cũng có thể thấy hình ảnh phản chiếu của những thứ đằng xa
như cây cối, đồi núi; ta thấy cả mái nhà của khu nhà đằng kia soi hình xuống mặt
hồ trong và phẳng lặng. Nếu có con chim đến đậu trên mái nhà đó, ta cũng có thể
nhìn thấy nó.
Những phần [yếu tố] đó thực sự chỉ là một, đó chỉ là những phần do người ta
phân chia, nhưng đích thực ba chi phần đó chỉ là một, giống như cùng một trái
xoài. Ví dụ xoài nhỏ (giới), trái xoài lớn (định) và trái xoài chín (tuệ) chỉ là một
trái xoài. Từ xanh non, hườm lớn đến chín vàng chỉ là một trái xoài. Đó chỉ là
tiến trình biến đổi, do đó người ta thấy khác nhau, bởi họ nhìn vào những giai
đoạn biến đổi đó.
Nếu hiểu được theo cách đơn giản như vậy chúng ta sẽ thấy dễ chịu, không
còn phân biệt, không còn nặng về thiền định hay thiền tuệ là này là nọ gì nữa.
Nhờ đó sự nghi ngờ cũng giảm mất. Nếu cứ y theo kinh điển và những giảng luận
chi li thì rốt cuộc chúng ta chỉ rối trí mà thôi. Vì vậy, điều quan trọng là chúng ta
phải biết nhìn vào cái tâm của chúng ta. ''Này các Tỳ kheo, các thầy phải luôn
quán sát cái tâm của mình. Ai luôn quán sát cái tâm của mình thì sẽ thoát khỏi
những cạm bẫy của Ma Vương''. Thoát khỏi Ma Vương và những cạm bẫy của
hắn. Và điều đó tùy thuộc vào sự điều tra suy xét của mỗi người.
