2.4.2. “Không chỉ bằng thuế quan”: Những mô hình đa
dạng nhằm phát triển các ngành non trẻ
Như đã chỉ ra ở trên, trong giai đoạn đuổi kịp của mình, hầu như các
nước NDC đều sử dụng chính sách khuyến khích các ngành non trẻ. Tất
nhiên, điều đó không cho phép chúng ta kết luận rằng những chính sách đó
đều tự động mang lại những thành tựu kinh tế. Chúng ta đã biết quá nhiều
ví dụ trong lịch sử cũng như hiện tại phủ nhận nhận định ngờ nghệch trên.
Nhưng có một mô hình tồn tại dai dẳng trong lịch sử, bắt đầu ở Anh từ thế
kỷ XVIII và kéo dài đến cuối thế kỷ XX ở Hàn Quốc, đó là sự phát triển
kinh tế đạt được đều thông qua những chính sách bảo hộ các ngành non trẻ.
Mô hình này rõ ràng đến mức không thể bị gạt bỏ như một sự trùng hợp
ngẫu nhiên. Vì thế, những người tin tưởng vào tính ưu việt của chế độ
thương mại tự do và những chính sách ITT của tự do kinh doanh đối với
các nước đang phát triển hiện nay cần phải giải thích vì sao họ cho rằng mô
hình trên không còn thích hợp nữa (xem thêm Chương 4).
Mặc dù thuế quan mang tính bảo hộ đóng vai trò rất quan trọng trong
quá trình phát triển ở hầu hết các nước NDC, nhưng tôi xin nhắc lại, đó
không phải là công cụ duy nhất hay quan trọng nhất mà các nước này đã sử
dụng nhằm phát triển các ngành non trẻ. Còn có rất nhiều các công cụ khác
như trợ cấp xuất khẩu, hoàn thuế nhập khẩu đối với nguyên liệu đầu vào để
sản xuất hàng xuất khẩu, cho phép độc quyền, tổ chức các các-ten, cho vay
theo định hướng, kế hoạch hóa đầu tư, kế hoạch hóa nguồn nhân lực, hỗ trợ
hoạt động R&D, và khuyến khích các thiết chế cho phép hợp tác giữa nhà
nước và tư nhân. Thuế quan chưa bao giờ là công cụ duy nhất mà các nước
có thể sử dụng nhằm phát triển các ngành mới hay hiện đại hóa các ngành
đã có từ trước. Ở một số nước, như Đức cho đến cuối thế kỷ XIX, hay ở
Nhật trước khi giành được quyền tự quyết về thuế vào năm 1911, sự bảo hộ
bằng thuế quan thậm chí không phải là công cụ quan trọng nhất nhằm
khuyến khích các ngành non trẻ.
Thực tế, các nước NDC kết hợp các công cụ chính sách hết sức đa dạng,
tùy thuộc vào mục tiêu và điều kiện cụ thể của mỗi nước. Ví dụ, Mỹ áp
