Chương 3
CÁC THIẾT CHẾ VÀ SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ: “QUẢN
TRỊ TỐT” NHÌN TỪ QUAN ĐIỂM LỊCH SỬ
3.1. Dẫn nhập
Vấn đề phát triển thiết chế, với khẩu hiệu “quản trị tốt”, đã trở thành trung
tâm của cuộc tranh luận về chính sách phát triển. Trong suốt thập kỉ vừa
qua, việc thiết lập hệ thống chính sách phát triển kinh tế (sau đây gọi tắt là
IDPE) đã phải công nhận những hạn chế của sự nhấn mạnh trước đây về
“định giá đúng” bằng những “chính sách tốt”. Điều này dẫn đến việc họ phải
chấp nhận tầm quan trọng của cơ cấu mang tính thiết chế làm cơ sở cho hệ
thống giá cả.
Đặc biệt là sau cuộc khủng hoảng gần đây ở châu Á, một
cuộc khủng hoảng được nhiều người coi là kết quả của những cơ cấu thiết
chế yếu kém, IDPE bắt đầu chuyển sang nhấn mạnh việc “lập ra những thiết
chế đúng đắn” và gán vào thứ mà Kapur và Webb gọi là “những điều kiện
liên quan đến quản lí”.
Những người công kích gần đây tin rằng tất cả các nước nên áp dụng
cùng một gói “thiết chế tốt” (đáng tiếc là lại giống hệt với những thiết chế
của Mỹ), với giai đoạn chuyển tiếp tối thiểu (5 đến 10 năm) cho những nước
nghèo hơn, rất nhiều hiệp định trong WTO chứng tỏ điều này. Ủng hộ cho
tuyên bố này là hàng loạt những ấn phẩm, đặc biệt là từ Ngân hàng Thế giới
và các thành viên. Những ấn phẩm này cố gắng thiết lập mối liên hệ thống
kê giữa những biến thiết chế và phát triển kinh tế, trong đó mối quan hệ
nhân quả được giả định là cái trước (thiết chế) là nguyên nhân của cái sau
(phát triển kinh tế).
Các đề xuất về gói “quản trị tốt” lại khác nhau trong việc lựa chọn các
thiết chế, một phần là do chúng ta chưa am hiểu mối quan hệ giữa các thiết
chế cụ thể và phát triển kinh tế. Tuy nhiên, gói “thiết chế tốt” này thường
bao gồm chế độ dân chủ; bộ máy hành chính và tư pháp trong sạch và hiệu
quả; bảo vệ quyền sở hữu tài sản (tư nhân) vững chắc, bao gồm cả quyền sở
hữu trí tuệ; các thiết chế quản trị doanh nghiệp tốt, đặc biệt là những quy
định về minh bạch hóa thông tin và luật phá sản; và thiết chế tài chính tiên
