Như vậy là, con đường tiến tới chế độ dân chủ của các nước NDC là con
đường gập ghềnh. Phải thông qua những chiến dịch chính trị kéo dài vài
thập kỉ (ví dụ, đòi quyền bầu cử cho phụ nữ hay người da đen) và các cuộc
cải cách bầu cử thì những nước này mới đạt được những biểu hiện bề mặt
mang tính cơ bản của dân chủ – quyền phổ thông đầu phiếu và bỏ phiếu kín
– và thậm chí ngay cả sau đó họ vẫn sa lầy vào những vụ gian lận, mua
phiếu và bạo lực.
Điều đáng chú ý là so với những nước NDC trong giai đoạn phát triển ban
đầu, về mặt này, những nước đang phát triển hiện nay dường như có thành
tích tốt hơn. Như ta thấy trong bảng 3.2, không có nước NDC nào bảo đảm
được quyền phổ thông đầu phiếu khi thu nhập bình quân tính theo đầu người
dưới mức 2.000 đôla (tính theo tỉ giá đôla quốc tế năm 1990), nhưng hầu hết
các nước đang phát triển hiện nay được đưa vào bảng 3.2 đã thực hiện điều
này rất tốt dù còn nằm cách xa mức phát triển này.
Đương nhiên, nhiều nước đã trải qua những bước giật lùi trong quá trình
tiến đến chế độ dân chủ hệt như các nước NDC đã từng trải qua, nhất là qua
những vụ đảo chính quân sự. Nhưng, điều quan trọng cần ghi nhận là ngay
cả khi họ tạm ngừng những cuộc bầu cử, thì cũng không một chính phủ phi
dân chủ nào trong những nước đang phát triển hiện nay lại tái áp dụng việc
tước quyền bầu cử dựa trên những cơ sở như: quyền sở hữu tài sản, giới
tính, sắc tộc – những yếu tố được các nước NDC, trong những ngày đầu, coi
là tiêu chuẩn hợp pháp để cấp quyền bầu cử. Điều này cho thấy rằng, ở
những nước đang phát triển hiện nay, nếu không nhất thiết là thực tiễn, ý
tưởng quyền phổ thông đầu phiếu được chấp nhận một cách rộng rãi hơn là
tại các nước NDC, khi những nước này ở trong giai đoạn phát triển tương tự
như các nước đang phát triển hiện nay.
Bảng 3.2 Thu nhập tính trên đầu người khi quyền phổ thông đầu phiếu được
áp dụng
