D. Các thiết chế tài chính công
Từ những năm 1970, cuộc khủng hoảng tài khóa kéo dài ở nhiều nước
đang phát triển đã trở thành một trở ngại đối với quá trình phát triển. IDPE
tin rằng bản chất của vấn đề tài khóa ở các nước này xuất phát từ sự hoang
phí của họ, nhưng ở đa số các trường hợp, có một vấn đề phức tạp hơn, đó là
họ không có khả năng thu thuế.
Luận cứ này còn được củng cố bởi thực
tế là chi tiêu ngân sách ở các nước đang phát triển có tỉ lệ nhỏ hơn nhiều so
với các nước phát triển, những nước mà chính phủ có khả năng chi – và thu
thuế – nhiều hơn hẳn.
Khả năng thu thuế đòi hỏi, ở mức độ sâu nhất, tính chính danh về chính
trị, cho cả chính phủ lẫn những khoản thuế cụ thể. Ví dụ, thuế thân mà
Margaret Thatcher tìm cách áp dụng ở Anh đã thất bại bởi vì phần lớn người
đóng thuế Anh nghĩ rằng loại thuế đó không “công bằng” (và vì vậy mà
không chính danh), chứ không phải vì họ nghĩ rằng mình đang bị đánh thuế
suất cao hoặc nghĩ là chính phủ không chính danh.
Tuy nhiên, việc đảm bảo tính chính danh về mặt chính trị của một chế độ
và của các khoản thuế cá nhân thì không đủ để tăng khả năng thu thuế. Nó
đồng thời đòi hỏi phải phát triển những thiết chế cần thiết, ví dụ những
khoản thuế mới và cơ chế hành chính để có thể thu thuế tốt hơn. Các nước
NDC đã thực hiện quá trình này như thế nào?
Trong những ngày đầu phát triển, NDC đã phải chật vật vì khả năng tài
khóa rất giới hạn; về mặt này, có lẽ họ thậm chí còn chật vật hơn phần lớn
những nước đang phát triển hiện nay. Quyền thu thuế bị giới hạn đến mức
trong các thế kỷ XVII và XVIII, thầu thuế được nhiều người coi là phương
tiện hiệu quả trong việc gia tăng thu nhập cho chính phủ. Nhiều người
đương thời biện hộ rằng đây là cách tiết kiệm chi phí quản lí, ổn định thu
nhập, và giảm tham nhũng trong việc thu thuế; đây có thể không phải là
những luận cứ thiếu cơ sở, trong bối cảnh nghèo nàn của các thiết chế tài
chính công ở những nước này thời đấy.
Nhìn chung, trong giai đoạn đang được đề cập ở đây, nền tài chính của
chính phủ ở nhiều nước NDC – nhất là tài chính của chính quyền địa
