3.3.2. Con đường phát triển thiết chế kéo dài và quanh co
Điều đầu tiên xuất hiện từ phần thảo luận chi tiết trong mục 3.2 và được
khái quát lại trong mục 3.3.1 là các nước NDC phải mất nhiều thập kỉ, nếu
không nói hàng thế kỷ để phát triển các thiết chế – sau khi đã nhận biết được
các thiết chế đó. Cần phải chỉ ra rằng trong quá trình này, các nước NDC
cũng thường bị thụt lùi. Xin đưa ra vài ví dụ để chứng tỏ điều này.
Chế độ dân chủ cần một thời gian dài để phát triển. Ví dụ như hai nước
Pháp và Thụy Sỹ phải mất 100 năm (Pháp từ năm 1848 đến năm 1946, Thụy
Sỹ từ năm 1879 đến năm 1971) để chuyển từ quyền phổ thông đầu phiếu
dành cho nam giới đến quyền phổ thông đầu phiếu chung. Từ đầu thế kỷ
XVIII, nhiều người đã nhận thấy sự cần thiết của bộ máy quản lí hành chính
chuyên nghiệp hiện đại, nhưng phải đến đầu thế kỷ XIX, tại nhiều nước
NDC, bộ máy quản lí hành chính như vậy mới được thiết lập. Ngay từ cuối
thế kỷ XVI người ta đã công nhận giá trị của các thiết chế trách nhiệm hữu
hạn, đó là khi những hiến chương hoàng gia thừa nhận trách nhiệm hữu hạn
cho những dự án kinh doanh lớn và đầy rủi ro (như Công ty Đông Ấn của
Anh); nhưng, cho đến giữa thế kỷ XIX, ngay cả ở những nước tiên tiến nhất,
đó vẫn không phải là hiện tượng phổ biến. Ngay từ thế kỷ XVII, một số giới
đã nhận thức được sự cần thiết của ngân hàng trung ương, nhưng ngân hàng
trung ương “thực sự” đầu tiên, Ngân hàng Anh (Bank of England), thì phải
đến năm 1844 mới được thiết lập. Mỹ đã cảm thấy cần phải có ngân hàng
trung ương, ở một mức độ nào đó, ngay từ những ngày đầu lập quốc. Có thể
thấy điều đó qua việc thành lập Ngân hàng Thứ nhất của Mỹ (First Bank)
năm 1791 (dù tồn tại trong thời gian ngắn), nhưng mãi đến năm 1913 thì Hệ
thống Dự trữ Liên bang mới được thành lập, và ngay cả khi đó, mức độ bao
trùm của nó cũng rất giới hạn.
Việc truyền bá những thiết chế mới từ những nước cách tân sang những
nước còn lại trong NDC cũng ngốn rất nhiều thời gian. Bảng 3.6 ghi lại, khi
có thể thực hiện, thời gian và địa điểm những thiết chế khác nhau xuất hiện
lần đầu tiên, khi chúng được phần lớn các nước NDC áp dụng, và khi được
tất cả các nước NDC chấp nhận. Bảng này chỉ ra rằng, ngay cả khi chúng ta
