giá cao của thợ thủ công Anh, so với nhà sản xuất ở các nước trên được
nuôi bằng lương thực thực phẩm rẻ hơn.
Việc xóa bỏ Đạo luật Ngũ cốc mặc dù có thể mang tính tượng trưng,
nhưng sự chuyển đổi sang chế độ tự do thương mại thực sự chỉ xảy ra vào
những năm 1850 mà thôi. Sau khi thông qua ngân sách cho thập niên 1850
do Gladstone đề xướng, đặc biệt là ngân sách năm 1860, cùng với sự kiện
hiệp ước Anh – Pháp về tự do thương mại được kí kết trong năm đó (Hiệp
ước Cobden-Chevalier), hầu hết các loại thuế đều được xóa bỏ. Đoạn văn
sau mô tả một cách ngắn gọn mức độ của tự do hóa thương mại diễn ra ở
Anh vào những năm 1850: “Nếu như năm 1848, Anh có tới 1.146 mặt hàng
phải đóng thuế thì đến năm 1860 chỉ còn 48 mặt hàng, trong đó 12 mặt
hàng là hàng hóa xa xỉ hoặc gần như xa xỉ. Đã từng là hệ thống phức tạp
nhất châu Âu, hiện nay danh mục thuế xuất nhập khẩu của Anh có thể được
in trên nửa trang giấy của cuốn niên giám do Whitaker biên soạn”.
Điều quan trọng cần ghi nhận ở đây là chính “hàng rào thuế quan cao và
đã đưa Anh lên vị thế dẫn đầu về công nghệ và đấy là điều kiện
giúp Anh chuyển sang chế độ tự do thương mại. Một điều quan trọng nữa
cần ghi nhận là, quá trình tự do hóa kinh tế ở Anh, trong đó có tự do hóa
thương mại, đạt được nhờ sự can thiệp và kiểm soát chặt chẽ của chính phủ
chứ không phải thông qua tự do kinh doanh (laissez-faire).
, chương 12-
13. Polanyi cho rằng: “Không phải tự nhiên mà có được chế độ tự do
thương mại; các thị trường tự do cũng không thể được hình thành nếu chỉ
đơn giản để cho mọi thứ tự phát triển theo quy luật của nó. Lấy ví dụ như
ngành sản xuất vải cotton – ngành thương mại tự do hàng đầu – đã được
hình thành và phát triển với sự trợ giúp của thuế quan bảo hộ, trợ cấp xuất
khẩu và trợ cấp tiền lương gián tiếp, còn tự do thương mại là do nhà nước
ép buộc. Những năm 30 và 40 chứng kiến không chỉ sự áp dụng hàng loạt
các quy định hạn chế, mà còn cả sự tăng lên đáng kể của vai trò quản lí của
nhà nước, giúp cho nhà nước có thể thực hiện những nhiệm vụ được đặt ra
bởi những người trung thành với chủ nghĩa tự do. Với những người tiêu
biểu theo thuyết vị lợi… tự do thương mại không phải là cách để đạt được
