2.2.3. Đức
Ngày nay, Đức được mọi người cho là quê hương của chủ nghĩa bảo hộ,
cả về lí thuyết lẫn chính sách. Nhưng, xét về mặt lịch sử, bảo hộ bằng thuế
xuất nhập khẩu thực ra có vai trò ít quan trọng đối với sự phát triển kinh tế
Đức hơn là so với Anh và Mỹ.
Bảo hộ bằng thuế xuất nhập khẩu ở Phổ trước khi Phổ lãnh đạo Liên
minh thuế quan Đức vào năm 1834 và sau đó là đối với nền công nghiệp
Đức nói chung là thấp. Ông Trebilcock, một người có hiểu biết sâu sắc về
quá trình công nghiệp hóa của Đức trong thời kì này, còn tuyên bố dứt
khoát như sau: “Thuế xuất nhập khẩu trong liên minh là chưa đủ để bảo hộ
một cách hiệu quả các ngành non trẻ; thậm chí những người sản xuất sắt
thép đã phát triển mà không hề có sự bảo hộ bằng thuế khóa cho đến tận
năm 1844 và về sau này cũng không được bảo hộ một cách hiệu quả”.
Nhà nước Phổ đã kiên trì chống lại những áp lực chính trị yêu cầu thuế suất
cao hơn từ các bang thuộc Liên minh thuế quan. Mặc dù thuế suất đã tăng
lên đối với sắt (năm 1844) và sợi bông (năm 1846), nhưng mức tăng tương
đối thấp. Sau đó, thuế suất trong Liên minh thuế quan có xu hướng giảm
cho tới cuối những năm 1870, với hiệp định song phương về tự do thương
mại với Pháp năm 1862 và sự cắt giảm thuế nhập khẩu đối với thép vào
năm 1870.
Nhưng, trong năm 1879, Otto von Bismarck, Thủ tướng Đức, đã tăng
thuế lên đáng kể để thắt chặt hơn nữa liên minh giữa các quý tộc địa chủ
Đức với các nhà tư bản công nghiệp nặng – mà người ta ví là “hôn nhân
giữa lúa mì và sắt”.
Nhưng ngay cả sau sự kiện này, các chính sách bảo
hộ chủ yếu là dành cho nông nghiệp và các ngành công nghiệp nặng chủ
chốt, đặc biệt là công nghiệp sắt thép; còn mức bảo hộ công nghiệp nói
chung vẫn thấp.
Như có thể thấy ở bảng 2.1, mức độ bảo hộ sản xuất
của nước Đức là thấp nhất so với các nước khác trong suốt thế kỷ XIX và
nửa đầu thế kỷ XX.
