chức các cuộc thi sáng tạo máy móc chuyên biệt và thành lập các hiệp hội
doanh nghiệp để qua đó nhận sự tư vấn của chính phủ.
Sau khi chính quyền Napoleon sụp đổ, hệ thống kinh tế tự do được thiết
lập một cách chắc chắn và tồn tại cho đến trước Thế chiến II. Những hạn
chế của hệ thống này được nhiều sử gia đánh giá là một trong những
nguyên nhân chính dẫn đến sự trì trệ trong công nghiệp của quốc gia này
trong suốt thế kỷ XIX.
Điều này được minh họa rõ ràng nhất qua chính sách thương mại. Nghi
ngờ quan điểm truyền thống ca ngợi chính sách tự do thương mại của Anh
đối ngược với chính sách can thiệp của Pháp, Nye đã khảo sát chi tiết các
bằng chứng thực tế và kết luận rằng “hệ thống thương mại của Pháp tự do
hơn nhiều so với Anh trong suốt thế kỷ XIX, kể cả trong giai đoạn 1840-
1860 [được cho là giai đoạn khởi đầu của chế độ tự do thương mại hoàn
toàn ở Anh]”
. Bảng 2.2 do Nye đưa ra cho thấy, khi tính doanh thu thuế
nhập khẩu ròng dưới dạng phần trăm của tổng giá trị nhập khẩu (các nhà sử
học thường dùng thước đo này để đo lường mức độ bảo hộ), từ năm 1821
đến năm 1875, đặc biệt là cho đến đầu thập niên 1860, Pháp luôn luôn có
mức độ bảo hộ thấp hơn Anh.
Như có thể thấy ở bảng 2.2, trong những
giai đoạn đầu, sự chênh lệch mức độ bảo hộ giữa Anh và Pháp là rất lớn, và
vẫn rất đáng kể từ sau năm 1846, tức là sau khi Anh chuyển sang chế độ tự
do thương mại cùng với việc xóa bỏ Đạo luật Ngũ cốc.
Điều thú vị là, trong suốt một thế kỷ rưỡi của chủ nghĩa Tự do ở Pháp,
chỉ có một giai đoạn, cụ thể là dưới thời vua Napoleon III (1848-1870), mà
kinh tế Pháp phát triển năng động nhất. Dưới thời Napoleon III, nhà nước
Pháp tích cực khuyến khích phát triển cơ sở hạ tầng và thành lập rất nhiều
cơ sở nghiên cứu và đào tạo. Chính phủ cũng có nhiều đóng góp trong việc
hiện đại hóa ngành tài chính ngân hàng, bằng cách trao trách nhiệm hữu
hạn, đầu tư và giám sát các tổ chức tài chính hiện đại và lớn như Crédit
Mobilier, Crédit Foncier (Ngân hàng Nhà đất) và Crédit Lyonnais.
Bảng 2.2
Mức độ bảo hộ ở Anh và Pháp, giai đoạn 1821-1913 (tính theo phần trăm
