B. Hà Lan
Trong suốt thế kỷ XVII, Hà Lan là cường quốc hàng đầu về hải quân và
thương mại, và trong thế kỷ đó, “thế kỷ vàng son” của nước này, Công ty
Đông Ấn của Hà Lan thậm chí còn nổi tiếng hơn cả Công ty Đông Ấn của
Anh. Nhưng trong thế kỷ XVIII, gọi là giai đoạn “Periwig Period”
(Pruikentijd), tiềm lực hải quân và thương mại của Hà Lan suy giảm mạnh,
thất bại trong cuộc chiến tranh lần thứ tư giữa Anh và Hà Lan vào năm
1780 đánh dấu sự cáo chung về uy thế quốc tế của nước này.
Thật không dễ dàng để lí giải tại sao Hà Lan lại thất bại trong việc biến
thế mạnh về hải quân và thương mại của mình thành những ưu thế về công
nghiệp và kinh tế nói chung. Một trong những lí do chắc chắn và đương
nhiên đó là: khi đã có nền tảng thương mại mang tầm thế giới (giống như
Hồng Kông ngày nay) thì tại sao lại phải lo lắng cho công nghiệp? Nhưng
khác với Hà Lan, chính phủ Anh đã khai thác triệt để những thế mạnh ấy để
phát triển công nghiệp (ví dụ: Anh đã thông qua nhiều đạo luật về hàng hải
quy định hàng hóa vận chuyển đến và rời khỏi Anh bắt buộc phải sử dụng
tàu thuyền của Anh). Tại sao Hà Lan lại không làm như vậy? Rất khó để
tìm ra câu trả lời, bởi lẽ chính phủ Hà Lan không hề ngại áp dụng những
quy định của chủ nghĩa trọng thương đối với ngành hàng hải, ngư nghiệp
và thương mại quốc tế khi đất nước này tìm cách thiết lập vị thế siêu cường
về thương mại của mình vào thế kỷ XVI và đầu thế kỷ XVII.
, và các
quy định về việc đánh bắt cá trích và cá voi (xem Schmoller 1884, đặc biệt
là tr. 52-53).
Nhiều lời giải thích đã được đưa ra: mức lương cao do thuế tiêu thụ cao;
không có mỏ than và sắt; tinh thần kinh doanh ngày càng giảm trong khi
những người sống dựa vào lợi tức ngày càng tăng; và mức tiêu dùng quá
nhiều, chỉ xin nêu một số thí dụ như thế. Một số nhà sử học còn cho rằng,
chính sự phát triển công nghiệp của nước Bỉ láng giềng đã gây ra những trở
ngại cho sự phát triển công nghiệp của Hà Lan.
cho rằng sự đi xuống của kinh tế Hà Lan là do đất nước này đã thất bại
trong việc xây dựng thiết chế và chính sách công cần thiết nhằm phát triển
