giữa quân Ba Tư và quân Athens. Mười năm sau, quân di địch quay trở lại
với hạm đội hùng mạnh hòng khuất phục Hy Lạp. Đối mặt với nguy cơ vô
cùng to lớn này, người Lacedaemon nắm quyền chỉ huy liên minh toàn Hy
Lạp vì họ có quyền lực tối thượng; còn người Athens sau khi quyết định lìa
bỏ kinh thành của mình bèn phá huỷ nhà cửa, lên thuyền và trở thành một
dân tộc hải quân. Liên minh này sau khi đẩy lui quân di địch Ba Tư chẳng
mấy đỗi đã tách thành hai phe, gồm các xứ dân Hy Lạp trước đó đã nổi dậy
chống lại Nhà vua
, và các xứ dân đã ủng hộ Nhà vua trong cuộc chiến
tranh đó. Đứng đầu một bên là người Athens, đầu bên kia là người
Lacedaemon, một bên là thế lực hải quân đệ nhất, bên kia là thế lực quân sự
đệ nhất trên bộ ở Hy Lạp. Liên minh này gắn bó với nhau thêm một thời
gian ngắn, cho đến khi người Lacedaemon và người Athens tranh chấp và
gây chiến với nhau cùng với các đồng minh của mỗi bên
, một cuộc tranh
chấp tay đôi mà tất thảy các dân Hy Lạp không sớm thì muộn đều đã bị cuốn
vào đó, cho dù thoạt đầu một số còn đứng trung lập. Vậy nên toàn bộ giai
đoạn từ cuộc Chiến tranh Ba Tư cho đến cuộc chiến tranh này, trừ vài
khoảng thời gian thanh bình ngắn ngủi, đã bị mỗi thế lực tiêu phí vào chiến
tranh, hoặc là với kẻ thù của họ, hoặc là với chính những đồng minh đã nổi
loạn của họ, và kết quả là nó đã ban cho họ một sự tôi luyện không ngừng
trong quân sự, và những kinh nghiệm mà họ học được trên trường nguy
hiểm.
Chính sách của Lacedaemon không bắt ép các đồng minh của mình phải
cống nạp, mà chỉ cần đảm bảo rằng các đồng minh này phụng sự vì lợi ích
của nó bằng cách thiết lập những chính thể oligarchy
đó; trái lại, Athens đã dần dần tước đoạt tàu thuyền từ những đồng minh của
mình, và áp đặt cống nạp bằng tiền lên tất cả bọn họ, ngoại trừ Chios
Lesbos
. Cả hai bên đều thấy rằng nguồn lực của riêng từng bên dành cho
cuộc chiến tranh này còn lớn hơn tổng lực của họ khi liên minh đó còn
nguyên vẹn và đang thời thịnh vượng.
Giờ đây, khi đã đưa ra kết quả cuộc tìm hiểu của tôi ngược về những thời
kỳ ban sơ, tôi thừa nhận rằng sẽ khó mà tin đến từng chi tiết được. Cái cách
